ژیان به هه‌‌‌موو لایه‌‌‌کی سه‌‌‌لماندووه که شارستانیه‌‌‌ت و ئاوه‌‌‌دانی له هه‌‌‌ر شوێنێکی ئه‌‌‌م جیهانه‌‌‌دا ته‌‌‌نیا به بیر و بۆ چوون و بازووی پیاو دروست ناکرێ، به‌‌‌ڵکو دهبێ هاوکاریی ئافره‌‌‌تیشی له‌‌‌گه‌‌‌ڵدا بێ، له کۆمه‌‌‌ڵی کورده‌‌‌واریی خۆشماندا له سه‌‌‌رده‌‌‌مێکی زووه‌‌‌وه گه‌‌‌لێ ئافره‌‌‌تی ئازاو لێهاتوو هاتوونه‌‌‌ته گۆڕه‌‌‌پانی ژیان و ڕۆڵێکی دیار و به‌‌‌رچاویان له بنیات نانی کۆمه‌‌‌ڵگای کورد و پارێزگاریی کردن له نیشتمان و پێشخستنی زانیاریی له کوردستان له بواره‌‌‌جیاجیاکاندا گه‌‌‌لێک ئافره‌‌‌تی ناوداری مه‌‌‌زنی وه‌‌‌کو خانزاد خانی سۆران و قه‌‌‌ده‌‌‌م خێر و مه‌‌‌ستووره‌‌‌ی ئه‌‌‌رده‌‌‌ڵانی و حه‌‌‌پسه‌‌‌خانی نه‌‌‌قیب و عادیله خانمی لێهه‌‌‌ڵکه‌‌‌وتووه و هه‌‌‌ر یه‌‌‌که‌‌‌یان له بوارێک له بواره‌‌‌کانی ژیانی میلله‌‌‌تی کورددا خزمه‌‌‌تگوزاری خۆیان پشکه‌‌‌ش کردوه
ئافره‌‌‌تی کارگێری خێڵی گه‌‌‌وره و گرانی جاف، خاتوو عادیله خانمی هاوسه‌‌‌ری وه‌‌‌سمان پاشای جاف کچی عه‌‌‌بدولقادر به‌‌‌گی ساحێبقڕان بوو، بنه‌‌‌ماڵه‌‌‌که‌‌‌ی له دوای تێکچوونی فه‌‌‌رمانڕه‌‌‌وایی میرنشینی بابان له ساڵی 1851دا له سلێمانییه‌‌‌وه چۆته ووڵاتی ئه‌‌‌رده‌‌‌ڵان و عادیله خانم له ساڵی 1859دا له شاری سنه‌‌‌ی پایته‌‌‌ختی ئه‌‌‌رده‌‌‌ڵان له دایکبووه و له ناو گه‌‌‌وره و سه‌‌‌رداره‌‌‌کانی ئه‌‌‌رده‌‌‌ڵان چاوی کراوه‌‌‌ته‌‌‌وه
بنچینه‌‌‌ی خوێندن و فێربوونی قورئانی له سه‌‌‌رده‌‌‌ستی مامۆستای تایبه‌‌‌تی مامۆستای تایبه‌‌‌تی وه‌‌‌رگرتووه تاکو بووه‌‌‌ته خوێنده‌‌‌وارێکی ڕووناکبیری هۆشیار.
ئه‌‌‌و ئافره‌‌‌ته تێگه‌‌‌یشتووه له ساڵی 1895دا شووی به وه‌‌‌سمان پاشای جاف کردووه له هه‌‌‌ڵه‌‌‌بجه و دایکی دڵسۆزی "ئه‌‌‌حمه‌‌‌د موختار جاف"ی شاعیری ناوداری کورد بووه، ئه‌‌‌و ڕۆڵه‌‌‌یه‌‌‌ی به جۆرێکی وا په‌‌‌روه‌‌‌رده کردووه که له دوا ڕۆژدا ببێته ڕابه‌‌‌ری کۆمه‌‌‌ڵگاکه‌‌‌ی و دڵسۆزی نیشتمانه‌‌‌که‌‌‌ی. له دوای مه‌‌‌‌حموود پاشای جاف، سه‌‌‌رۆکایه‌‌‌تی ئه‌‌‌و هۆزه مه‌‌‌زنه‌‌‌ی کورد، هۆزی جاف ده‌‌‌که‌‌‌وێته ئه‌‌‌ستۆی وه‌‌‌سمان پاشای مێردی عادیله خانم
ئه‌‌‌و ئافره‌‌‌ته لێهاتووه هۆشیاره ده‌‌‌بێته یارمه‌‌‌تیده‌‌‌رێکی کارای هاوسه‌‌‌ره‌‌‌که‌‌‌ی و که وه‌‌‌سمان پاشا زیاتر ده‌‌‌چێته ناو ساڵانه‌‌‌وه، عادیله خانم هه‌‌‌موو کاروباری هۆزی جاف سه‌‌‌رکه‌‌‌وتوونه به‌‌‌ڕێوه ده‌‌‌بات و ناوبانگی له هه‌‌‌موو ناوچه‌‌‌ی شاره‌‌‌زوور و هه‌‌‌ورامان و شوێنه‌‌‌کانی دیکه‌‌‌ی کوردستانی باشوور بڵاوده‌‌‌بێته‌‌‌وه و ڕێزێکی زۆری نه‌‌‌ک هه‌‌‌ر له ناو خێڵه‌‌‌کانی دیوی کوردستانی ڕۆژهه‌‌‌ڵاتیش دهبێ و فه‌‌‌رمانی جێبه‌‌‌جێ ده‌‌‌کرێ و، هه‌‌‌موو کێشه‌‌‌یه‌‌‌کی کارگێڕی و کۆمه‌‌‌ڵایه‌‌‌تیشیله دوای کۆچی دوایی وه‌‌‌سمان پاشا چاره‌‌‌سه‌‌‌ر ده‌‌‌کرد و به‌‌‌ندیخانه‌‌‌ی تایبه‌‌‌تی دروست کردبوو بۆ به‌‌‌ند کردنی ئه‌‌‌و تاوانبارانه‌‌‌ی که فه‌‌‌رمانی به‌‌‌سه‌‌‌ردا ده‌‌‌دان
ئه‌‌‌و ئافره‌‌‌ته مه‌‌‌زنه زۆر حه‌‌‌زی به ئاوه‌‌‌دانی و پێشخستنی زانست و خوێنده‌‌‌واری ده‌‌‌کرد. قوتابخانه و بازاڕێک و چه‌‌‌ند باڵه‌‌‌خانه‌‌‌ی گه‌‌‌وره‌‌‌ی له هه‌‌‌ڵه‌‌‌بجه بنیات ناو له گوندێکی بچووکه‌‌‌وه کردیه شارێکی ئاوه‌‌‌دانی به هات و بات و گه‌‌‌لێک باخ و سه‌‌‌یرانگای جوان و دڵگیری لێ دروست کرد. به کورتی عادیله خانم ژیانێکی شارستانی له‌‌‌و شاره خنجیلایه‌‌‌دا پێکه‌‌‌وه‌‌‌نا وه‌‌‌ک ئافره‌‌‌تێکی به ده‌‌‌سه‌‌‌ڵات و فه‌‌‌رمانڕه‌‌‌وا له‌‌‌و ناوچه‌‌‌یه و له ناو هۆزه‌‌‌که‌‌‌ی خۆیدا ژیا تاکو له ته‌‌‌مه‌‌‌نی 65 ساڵیدا له مانگی گوڵان له‌‌‌و شاره‌‌‌ی هه‌‌‌ڵه‌‌‌بجه
