یەکێتی شۆڕشگێڕانی کوردستان باشتر بناسین

نووسینی: سەعید یەزدانپەنا لە دامەزرێنەرانی یەکیتی شۆڕشگێڕانی کوردستان

یەکێتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان لە ڕێکەوتی ٢٨ی مانگی گوڵانی ١٣٧٠  (١٨ی مەی ١٩٩١) دا بۆ وەڵام‌دانەوەی شۆڕشگێڕانە بە هەل‌ومەرجی مێژوویی خەباتی ڕزگاری‌خوازانەی گەلی کوردمان دامەزراوە و هەر زۆر زوو هەست بەوە دەکا لە مەیدانی خەباتی بەربڵاوی نەتەوە ژێردەستەکەمان‌دا، دەتوانێ بەشێک لە بۆشاییەکان پڕ بکاتەوە.لە ڕاستیش‌دا یەکیتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان، بە ئەرکی سەرکی سەر شانی خۆی دزانێ بە پەرەپێدان بە چالاکیی ڕامیاریی خۆی، ڕیزەکانی شۆڕشی مافکا بەزخوازان گەی. بەڵام ئەرکە ڕامیاری _ نیزامییەکانی ی. ش. گ. ک. هەر بەمە کۆتایی پێنایە. گرینگتر لەمانە ئەوەیە کە یەکێتێمان، بە لەدایک‌بوونی، ڕێکخراو و ڕێباز و دروشمی نویی لەگەڵ خۆیدا، بە دیاری بە کوردستانی خۆشەویستمان (لە بەشە داگیراوەکە). ئەوەی وەک شانازییەک بە یەکەتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان دەمێنێتەوە، ئەوەیە کە بە ئەزموون وەرگرتن لە مێژووی خەباتی کەلەکەمان بە. تا ببنە مەشخەڵێک کە ڕێگەی پڕ لێژ و هەڵدێری خەبات، بۆ ڕزگاری ڕووناک بکەن. ئەگەر ی. ش. گ. ک. بێ لەم ڕێگە پڕ لە شانازییەدا هەنگاوێکیش هەڵبهێنێ، ئەوا بەدڵنیاییەوە سەرکەوتنی بەدەست هێناوە. ئەرکی ئەم نووسراوەیەش ئەمەیە هەر لەم ڕێیەدا هەنگاو بنێ و هەوڵ بدا بەرەبەرە وەڵامی ئەو بریارانە بداتەوە وا لەسەر ڕێگەیەتی.کام پێویستیی مێژوویی?لە ڕاگەیەندراوی پێکهاتنی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان‌دا هاتووە، کە یەکێتیی شۆڕشگێڕان بۆ وەڵام‌دانەوە بە پێویستییەکانی مێژوویی خەباتی گەلی کورد بۆ ڕزگاری، پێک‌هاتووە. ڕەنگە هەندێک کەس لێمان بپرسن کام پێویستیی مژوویی? بۆ ڕوون‌کردنەوەی ئەم بسە پێویستە بگەڕێینەوە بۆ لێکۆڵینەوەی نوەڕۆکی خەباتی ڕزگاریخوازانەی گەلی کردستان. هەر وەک هەمووان دەزانن کورد و کوردستان، نەتەوە و وڵاتێکی دابەش‌کراون لە نێوان چەند وڵاتی جیاوازدا. یەکەم جار کوردستان لە ئاکامی شەڕی نێوان عوسمانی و ئێراندا (دوای شکانی ئێران لە شەڕی چالدران) دابەش کراوە. بۆ دووهەم جار دوای تەواوبوونی شەڕی یەکەم و لەبەریەک‌بڵاوبوونی ئیمپڕاتۆریی عوسمانی و سەرهەڵدانی چەند دەوڵەتی سەربەخۆ (لە باری جوگڕافییەوە) وەک: تورکیا، سووریا، عێراق و ئەو بەشەی کە بە زۆری بە عوسمانییەوە لکێندرابوو، بەسەر ئەم دەوڵەتە تازە دامەزراوانەدا، دابەش کرا. ڕوون و ئاشکرایە کورد بە ڕەزامەندی و خشیی خۆی بەم شێوەیە دابەش نەکراوەØ› بەڵکوو داگیرکەرەکانی بڕیاری وا زاڵمانەیان لەسەر داوە. گەلی کورد بە درێژایی چەندین ساڵ خەبات و ڕاپەڕین دژ بە داگیرکەرانی کوردستان، سەلماندوویەتی کورد یەک نەتەوەیە و خەباتەکەشی لە بنەڕەتدا بۆ یەک مەبستە. واتە لە ڕاستی‌دا خەباتی گەلی کورد و بە گشتی بابەتی کورد یەک بابەتە. ئێمە لە هەمان کات‌دا کە ئەم ڕاستییە دەست‌نیشان دەکەین، دەبێ ئەوەشمان لەبەر چاو ببێ کە وەک ڕێکخراوی ڕامیاری، لەگەڵ هەندێک لە ڕاستییەکان بەرەوڕووین کە دەبێ بەهێند بگیرێن.یەک لەوانە ئەمەیە کە هەر کام لە بەشە داگیرکراوەکانی کوردستان بە دەوڵەت و وڵاتێکەوە لکێندراون کە هەل‌ومەرجی خەباتی ڕامیاری _ کۆمەڵایەتی و نێوەڕۆکی دەستهەڵاتی ڕامیاریی تێیان‌دا جیاوازیی کوواڵێتیی هەیە. هەر بۆیە پڕۆگرامی کردەوە و شێوەی خەبات، پێوەندییەکان، ڕێککەوتنەکان و دروشمەکان ناتوانێ وەک یەک دیاری بکرێن. بە واتایەکی تر لە هەلومەرجی ئێستادا، داڕشتنی ستراتیژییەکی یەکگرتوو و هەمەلایەنە بۆ خەباتی ڕزگاریخوازانەی کورد، لە هەموو بەشکانیدا گونجاو نی. دووهەم، ئەم هەل‌ومەرجە جیاوازە ڕامیاری _ کۆمەڵایەتییە، دەبێتە هۆی ئەمەی لە هەر لایەک ڕێکخراوەی ڕامیاری، بە تایبەتمەندی و دروشم و ڕێبازی سەربەخۆی خۆیەوە، بەشداریی خەباتی ماف‌خوازانەی کوردستان بکا و لە پێش‌دا هەوڵ بدا بۆ ئەمەی لە چوارچێوەی ئەم وڵاتەی تێی‌دا دەژی، کێشەی کورد چارەسەر بکرێ . وێڕای ڕێزگرتن لەم بابەتە، دەبێ ئەوەش بە چاکی لەبەر چاو بگیرێ کە بێت و هەل‌ومەرجی ڕامیاریی نێوخۆیی و نەتەوەیی لەبار بوو، بۆ ئەوەی بەشێک لە نەتەوەی کورد لە یەکێک لەو وڵاتانەدا بتوانێ مافی دیاری‌کردنی چارەنووس وەدەست بهێنێ، ئەمە تازە سەرەتای توندوتیژکردنی خەباتی ڕامیاری، بۆ ڕزگاریی یەکجاریی کوردستانە.جا ئەگەر ئەمە ڕاستە کە خەباتی کورد لە بنەڕەتدا خەباتێکی ڕزگاریخوازانەیە، زۆر ئاساییە هێزی تایبەتی خۆی هەبێ. بە واتایەکی تر هێزەکانی بزوتنەوەی کورد، دەبە هەوڵ بدەن بە تەواوی کوردستانی بن و کوردستانی بمێنەوە. بەڵام ئەم ڕاستیە هەشتا پێویستی پێکهاتنی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان ڕوون ناکاتەوە. چونکە لە جەرگەی خەباتی گەلی کوردمان‌دا، هزی کوردستانی بەدەستهەڵات و خاوەن ڕابوردووی دوورودرێژ بەدی دەکرێ. یەکێتیمان، لە ئەنجامی لێکۆڵینەوەی ورد و ستراتیژی خەباتی کورد و کۆمەڵی کوردەواری و ئەزموونی ڕێکخراوە چەپە سەرانسەرییەکاندا پەک هاتووە. بەم واتایە:یەکەم: هەر وەک لە سەرەوە باس کرا، خەباتی گەلی کورد، خەباتێکی ئازادی‌خوازانەیە و پێویستی بە ڕێکخراوەی ڕامیاریی خۆی کوری هەڵەوەوەی کە. چین جۆراوجۆرەکانی کردستان وێڕای هاوئامانج‌بوون لە ڕزگاری کوردستان‌دا، هەر کام بەرژەوەندی تایبەت و ڕێباز و دروشمی تایبەتی خۆیان لە بزوتنەوەی گشتیدا هەیە. کرێکاران و زەحمەت‌کێشانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان سەرەڕای ئەمەی باری قورسی درێژەی خەباتی ڕامیاری _ چەکدارییان لەسەر شانە، هەتاکوو ئێستا لە بوونی ڕێکخراوەی ڕامیاریی تایبەتی خۆیان بێبەش بوون.سێیەم: لە ڕۆژهەڵانی کوردستان بەشی هەرە زۆری ماڕکسیستەکان، لە نێو ڕێکخراوە چەپییە سەرانسەرییەکان‌دا کۆ ببوونەوە و هەر ئێستاش بەشێکی بەرچاویان پێوەندی تەشکیلاتییان بەو ڕێکخراوانەوەیە. ئێمەش بۆخۆمان پێشینەی کاری ڕامیاریمان هەر دەگەڕێتەوە بۆ یەکێک لەو ڕێکخراوە سەرانسەرییانە. ئەزموونی پتر لە دە ساڵ ژیانی پڕ هەڵسوکەوتی بزوتنەوەی گەلی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، کە بەردەوام بە شێوەی چەکداری بە قۆناغی جۆراوجۆردا تێپەڕیووە، بەباشی دەریدەخا ڕێکخراوەیەکی سەرانسەریی ئێرانی هەر چەندە کە شۆڕشگێڕ و بەتوانا و لە باری تەشکیلاتی نێوخۆییەوە دیموکڕاتیک بێ، دیسانیش ناتوانێ وەڵامدەری پێویستیی شۆڕشگێڕانەی زەحمەتکێشان و بزوتنەوەی کورد بێ.هۆیەکانیشی تا ڕادەیەکی زۆر ڕوونن:یەکەم: بابەتی کورد بەگشتی و کرێکاران و زەحمەتکێشانی کورد بەتایبەتی، تایبەتمەندی خوی هەیە. بابەتی سەرەکیی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لابردنی ستەمی نەتەوەیی و وەدەستهێنانی مافی دیاری‌کردنی چارەنووسە. لە کاتێکدا کە بۆ ڕێکخراوەیەکی سەرانسەریی ایرانی لە باشترین دۆخدا ئەمە نەختێکە لە پڕۆگڕامی گشتی. لەسەر ئەم بنەمایە ڕوونە ڕێکخراوەیەکی ئێرانی، نە دەتوانێ و نە دەشکرێ هەموو هەوڵ و چالاکیی خۆی، بۆ ڕزگاریی گەلی کورد تەرخان بکا.دووهەم: هەل‌ومەرجی ڕامیاریی خەبات لە کوردستان‌دا لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی ئێران، بەڕوونی جیاوازە. لە کاتێکدا ئەمە پتر لە دە ساڵە گەلی کورد بەوچان لە خەباتی چەکداری لەگەڵ ڕژێمی کۆماری ئیسلامی‌دایە، لە ناوچەکانی دیکە هەر لەم ماوەدری بەریش وەباتی. هەر ئێستاکەش ڕادەی ئامادەیی خەڵکی کردستان بۆ درێژەپێدان و پەرەئەستاندنی خەبات، لە ناوچەکانی دیکە زۆر زیاترە. هەر ئەم جیاوازییە لە هەڵبژاردنی تاکتیک و ستراتیژی ڕامیاری‌دا، مەودایەکی بەرچاو لە نێوان کوردستان و بزوتنەوەی سەرانسەری بەگشتی پکدەهێنە کەری ڕێخری. لە ئاکام‌دا ئەمە دەبێتە هۆی ناکۆکیی نێوخۆیی لەم ڕێکخراوانەدا.سێیەم: لە بواری نێونەتەوەیش‌دا بەگشتی بارودۆخ بۆ هەڵسووڕانی ڕامیاری و ڕاکێشانی سەرنجی دەوڵەتەکان و حیزبەکان و بیروڕای گشتیی جیهانی بۆ بابەتی کورد و ستەم و زۆردارییەک وا لێی دەکرێ، لەگەڵ بابەتی گشتیی ئێران، جیاوازە. بۆ وێنە دەتوانین لەو کۆنفڕانسانە نێو ببەین وا لە چەند ساڵی ڕابوردوودا لەسەر بابەتی کورد گیراون. ئایا ڕێکخراوەیەکی سەرانسەری بە بەشی کوردستانیشەوە، دەتوانێ لەم بوارەدا بە چاکی بدرەوشێتەوە?هەندێک ڕێکخراوەی سەرانسەریی چەپ لە گەرمێن و لە کوێستانی کوردستان هەوڵیان داوە لە ڕێگەی یاساییەوە بتوانن بۆ ئەو بابەتانەی سەرەوە، ڕێگەی چارەسەری ببیننەوە. بەم جۆرەی کە ڕێکخراوەی کوردستانی ئەم حیزبانە، هەندێک مافی تایبەتی لە نێو حیزبە سەرانسەرییەکەدا هەبێ، وەکوو ئەوەی کە ڕێکخراوەی کوردستانی، یان کۆنگرە و کومیتەی ناوەندی تایبەتیی خۆیان هەبێ و لەسەر بابەتی کوردیش بتوانن بۆخۆیان بڕیاری پێویست بدەن. ئەم ڕێگەچارەیەش هەرچەند لە سەرەتاوە توانیویەتی هەندێک گیروگرفت وەلا بنێ، بەڵام لە ئەنجام‌دا نەک هەر سەرکەوتنی بەدەست نەهێناوە، بەڵکوو بەپێچەوانەوە لەبەر ئەمەی چوارچێوەی ڕێکخراوە ڕامیارییەکە بە شێوەی فدڕاتیوی دەردێنێ، بووەتە هۆی ئاڵۆزیی نێوخۆیی. بوونی کۆمەڵە لە نێو حیزبی کمونیستی ئێراندا کە ڕەنگە لە داهاتوودا بە فەرمی هەموو ماف و دستهەڵاتی تایبەتی لێ‌وەربگیرێتەوە، باشکوهترین نموونەی بۆمەوەمانى است. (ئەوانەی لە سەرەوە باس کرا دیارە بەم واتایە نییە کە گەلی کورد لە ئێران، امانجی هاوبەشی لەگەڵ بزوتنەوەی سەرانسەری نییە. هەر لە م نووسراوەیەدا سەبارەت بەامانجەکان و بەشکانی بزوتنەوەی کورد و خەباتی سەرانسەری دەدوێین). لەباربوونی هەلومەرجی ڕامیاریی نێونەتەوەیی بۆ هنانەگۆڕی بابەتی کورد، پاڕامیترێکی دیکەیە، وا لە باری کاتییەوە هەوڵی ئێمەی بۆ پهەوەکەوە. پێویستە هەندێکیش لەم بارەوە بدوێین.هەلومەرجی نوێی نێونەتەوەیی بە واتای کۆتایی هااتنی دەورانی شەڕی سارد و دەست پێکردنی دەورانێکی نوێ لە باندی باهان، باهەندی و ڕه جیکای. لە نێوەڕۆکی خویدا بە هۆی تایبەتمەندیەکانیەوە، پەداویستی نوێی بۆ ڕزگاری گەلان و گایشتن بە ئازادی و دیموکڕاسی پەکەناوە. سەردەمی نوێ لە باری ڕامیارییەوە، دابەشکردنی جیهان لەسەر بناغەی بلووکبەندی نیزامی _ ڕامیاری لە نێوان ڕۆژاوا و ڕۆژهەڵات‌دا کێشاوەمتە ژێر پرسیارەوێوە. سەرەڕای ئەوەی کە ئێستاکەش هۆکاری بەهێز هەن کە بەرژەوەندی خۆیان هەروا لە ڕاگرتنی هەلومەرجی سەردەمی شەڕی ساردا دەبینن و بەم پەلا دارد. بەڵام بێگومان ڕەوتی کۆتایی‌پێهێنان بە سەردەمی شەڕی سارد، هەروا بێ‌وچان بەرەو پێش دەڕوا.ئەم ڕەوتە بە دابەش‌کردنی دوو جەمسەری جیهان، لە نێوانی جەمسەری ناتۆ و وەرشەودا کۆتایی دێنی و سەرلەنوێ دابەش‌کردنی بازاڕەکان، لە ئاستی نێونەتەوەیی‌دا دێنێتە گۆڕێ.گەشەکردنی ململانێی نێونەتەوەیی لەسەر بناغەی ئابووری _ ڕامیاری ، هەڵسووڕانی چەند هێزی گەورەی جیهانی وەک ئەورووپا و ژاپون کە داهاتوویەکی ڕوونیان لەم بووارەدا هەیە، چالاکانە وەگەڕ دەخا. بەرەوپێش‌چوونی بێ‌گەڕانەوەی ئەم ڕەوتە نوێیە لە ئاستی جیهانی‌دا، دوو مەرجی سەرەکیی پێویستە کە هەردووکیان ڕێگەخۆشکەری پەرەئەستاندنی بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازانەی گەلان و خەبات لە ڕێگەی دیموکڕاسی‌دان:یەکەم: دابەش‌کردنی سەرلەنوێی بازاڕی ئابووریی جیهان، پێویستیی بە هاوبەشیی زۆرتری لایەنەکانی جیهانیی سەرمایە، لە سەرمایەگوزاری و بەدەست‌هێنانی سوود لە بازاڕی نێونەتەوەیی‌دا و هەروەها بەشداریی لایەنە جۆراوجۆرەکانی برژووازیی نێوخۆیی لە وڵاتانی باشور، لە دەستهەڵاتی ڕامیاری‌دایە. هەر ئەمە خۆی دەبێتە هۆی بەتاڵ‌بوونی ژێر پێی حاکمیەتی دیکتاتۆڕیی بوژووازیی بوڕوکڕاتیکی دەوڵەتی و دەستهەڵاتی تاکەحیزبی و کرانەوەی گامی دیکتاتۆڕی بورژوازی بوڕوکڕاتیکی دەوڵەتی و دەستهەڵاتی تاکەحیزبی و کرانەوەی گامی لەباتی، بەڕێڕە. دیارە مەرجی کەڵک‌وەرگرتن لەم هەلومەرجە، وشیاری ڕامیاریی هێزە شۆڕشگێڕەکانە کە بتن لە ئاسۆی ئاڵوگۆڕییەکان تبگەن و پەویهری است.
هەڵوێستی ستراتیژیک و تاکتیکیی بۆ دابڕێژن.دووهەم: دابەش‌کردنی سەرلەنوێێ بازاڕی جیهانی، پێوەندیی نزیکی بە ئاڵوگۆڕیی سنوورە دەستکردەکانەوە هەیە کە تاکوو ئێستاش یەکێک لە هۆیەکانی ئاڵۆزیی جیهانی، شەڕ و تێکهەڵچوونی ناوچەیین. سەرمایە کاتێک دەتوانێ لە بازاڕی جیهانی‌دا بەباشی لەگەڕدا بە و سوودی پەویست بەدەست بهێنێ، کە ئەمنیەتی دەستەبەر کرابێ. وڵاتە داگیرکراوەکان و نەتەوە ژێردەستەکان، وا بەشێکی گەورە لە بازاڕی جیهانی پێک دەهێنن، دەبێ لەم دەرفەتە نێونەتەوەییە کەڵک وەربگرن و بە ڕوونی بینوێنن کە ئاسایش و هێمنی دابین نابێ تا ئەو کاتەی ئەوان لە لایەن داگیرکەرانی دیکتاتۆڕەوە سەرکوت دەکرێن و بچووکترین مافی ڕەوانی مرۆڤییان پێشێل دەکرێ. کاتێک دیواری بەڕلین وەکوو هێمانی سەردەمی شەڕی سارد دەڕووخێ و ئەم سنوورە دەستکردە هەڵدەگیرێ، بەم واتایەیە کە ڕێگا خۆش دەبێ بۆ ئەوەی ئەو سنوورانەی وا بەپێچەوانەی خەڵکی ئەو وڵاتە بە سەریان‌دا داسەپاوە، هەڵدەوەشێنەوە، یان لانی‌کەم نەتەوە ژێردەستەکان ئەم هەلەیان بۆ دەرەخسێ بە سەر چارەنووسی خۆیان‌دا زاڵ ببن .گەلی کوردیش یەکێک لەم نەتەوە ژێردەستانەیە کە ئەمڕۆکە لە باری نێونەتەوییەوە هەلی بۆ ڕەخساوە تا دنگی خوی به گوی گەلانی دایره بگەواڕۆکە. با جاریکی دیکەش ئەم ڕاستیە دووپات بکەینەوە کە هەلومرجی ناوچەیی و نێونەتەوەیی هەر چەند لە باریش بە، گەلی کورد تنیا بە پشت گابیستن بە کانیز خۆشنی و پتەوە. یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستانیش هەر بۆ ئەم مەبەستە پیرۆزە لەم بارودۆخەدا دامەزراوە و خۆی لە دەریای پڕخرۆشی خەباتی ڕزگاری‌خوازانەمان گەلەوەکە. یەکیتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان، امانج، ڕێبازی ڕامیاری و دروشمەکانیەکیتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان لە پێناوی وەدستەهێنانی مافی چارالنووسی، دیوکەسی. لەم بارودۆخەدا وەدیهێنانی دیموکڕاسی، مافی چارەنووس، قۆناغێکی سنراتیژیک پک‌دێنن. دامەزرانی دیموکڕاسی و دابین‌کردنی مافی چارەنووسی گەلان، هەلومەرجی هەنگاونان بەرەو کۆمەڵێکی سوسیالیستی پێک‌دێنن. ئێمە لە داهاتوودا بە سەرنجدانە سەر ئەزموونەکانی تا ئێستای ئەو وڵاتانەی وا سوسیالیزمان تێدا دامەزراوە، لەو سەردەمەدا یان تووشی شکانی ستراتیژیک هاتوون و هێزەکانی بورژووازی دەستهەڵاتیان وەدەست گرتووە، یان هێشتا ئاڵوگۆڕیی نێوخۆیی بەتوندی لە نێویان‌دا بەردەوامە وەک یەکیەتیی سۆڤیەتی، دەبێ بۆچوون و ڕوانگەی خۆمان سەبارەت بە کۆمەڵێکی سوسیالیستی وا خەباتی بۆ دەکەین، بە وردی ڕوونی بکەینەوە. دیارە ئەمەش دەبێ لەو باسانەی وا لە داهاتوودا هاوکات لەگەڵ خۆئامادەکردن بۆ پێکهێنانی کۆبوونەوەی گشتی، سەبارەت بە بەرنامەی یەکیەتیمان دەکرێ، خۆ بنوێنێ.ئەوەندەی لێرەدا دەکرێ بەگشتی باسی بکردرێ ئەوەیە:یەکەم: بناغەی کۆمەڵێکی سوسیالیستی لەسەر کۆتایی‌هێنان بە چەوساندنەوەی مرۆڤ و دابین‌کردنی یەکسانیی مرۆڤایەتی دادەمەزرێو گەیشتن بە یەکسانی لە کۆمەڵ‌دا و لابردنی چەوساندنەوە، پێویستیی بە ڕادەیەک لە گەشەی ئابووری، ڕامیاری و کولتوری لە کۆمەڵدای کە سوسیالیسم لە کۆمەڵدایە کە سوسیالیسم لە واتای هاوبەشی لە. ئاسایشی مرۆڤ لە سەرەوەی بەرنامەکانی سوسیالیستی‌دایە.دووهەم: دەستهەڵاتی ڕامیاریی سوسیالیستی نەک هەر ناکۆکی لەگەڵ دیمووکڕاسی‌دا نییە بەرگەی بەڵکوواسی لەگەڵ. دیموکڕاسی و سوسیالیسم لە کۆمەڵێکی سوسیالیستی‌دا لە یەک جیاواز نین. هەر کات ئەم جیاوازییە بەدی کرا، ئەوە ڕوونە سوسیالیسم بەلاڕێ‌دا دەڕوا و دستهەڵاتی ڕامیاری نەک هەر لە دەستی چینی کرێکاردا، بەڵکوو لە دەستی تاوکمێ. کە چیی دیکە فڕیان بە کرێکاران و زەحمەتکێشانەوە نەماوە.بۆ پاراستنی دیموکڕاسی لە وڵاتێکی سوسیالیستی‌دا، سەقامگیرکردنی ئەم مکانیزمە دیموکڕاتیکانە زۆر پێویستە:ئەلف: ڕەوابوونی دەوڵەتی سوسیالیستی دەبێ لە دەنگدانی گشتی و نهێنی‌دا چاوەدێریی پێویستی نێونەتەوەیی و نێوخۆیی لەسەر ببێ، بسەلمێندرێ.بێ: دەوڵەتی سوسیالیستی دەبێ دەوڵەتێکی یاسایی و مافپارێز بێ کە دژ بە ئیدئۆلۆژیک و دژە حیزبییە.جێ: حکوومەتی سوسیالیستی دەبێ بریتی بێ لە تێکەڵاویی دیموکڕاسیی ڕاستەوخۆ (وەک شۆڕا و کومیتە خەڵکییەکان) و ناڕاستەوخۆ (وەک: پەڕلەمان و کۆنگرەی نوێنەرانی خەڵک) کە ئەرکی دانانی یاسایان لە ئەستۆیە.دێ : یاسای بنەڕەتی لە وڵاتێکی سوسیالیستی‌دا دەبێ هەموو چەشنە ئازادیەکی ڕامیاری، کۆمەڵایەتی، کولتووری، هونەری و… بۆ کۆمەڵانی خەڵک و هکا بەکاره‌‌‌ڵک. ئازادی هەمەلایەنەی ڕامیاری هەتا سنووری دەستدانە چەک دەبە پارێزگاری لێبکرێ.دیارە ئەمانە هەموو سەرەتای لێکۆڵینەیەکی قووڵینەکیەکی قووڵین لەسەلی دام. بەڵام لە ڕاستیدا لە ئەزموونی سوسیالیسم لەو سەردەمەدا وەرگیراون. لەم وڵاتانەی تا ئێستا بە ناوی سوسیالیسمەوە ناسرا بوون، هیچ کام لەم تێبینییانەی سەرەوە بەکار نەهێندراون. هەر ئەمە بووەتە هۆی ئەوەی بەشێکی زۆر لە کۆمەڵانی خەڵک پییان وا بە بەڕاستی سوسیالیسم لەگەڵ دیموکڕاسی ناتەبایەتی هەیە. ئەمە لە کاتێک‌دایە ڕێبەرانی سوسیالیسمی زانستی وەک ماڕکس، ئینگڵس و لێنین هەموو کات ئەم بنچینەیەیان دەستنیشان کردوە کە گایشتن بە سوسیالیسم لە ڕێی. ئەندامان و لایەنگرانی یەکێتیمان دەبە هەر لە ئێستاوە بە گیان و هەستی دیموکڕاتیکەوە پەروەردە بکرین و ڕێگە بە هیچ جۆرە بۆچوونیکی چەوتی دژەیسم دیومی. دیکتاتۆڕییەت لە ژێر هەر لەوایەک‌دا بێ، لە پش هەموو چین و توئژەکانی کۆمەڵدا، بەرژەوەندی چینی کرێکار دخاتە مترسییەوە. یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان دەبێ ئەوها ڕێکخراوەیەک بێ لە هەموو کات و ساتێک‌دا دوژمنی سەرەکی و ماندوونەناسی هەر چەشنە دیکتاتۆڕییەک لە وڵات‌دا بێ.ڕووخانی کۆماری ئیسلامی بناغەی خەبات لە پێناوی دیموکڕاسی‌دایەڕژێمی کۆماری ئیسلامی وا دوازدە ساڵە دەستهەڵاتی بەسەر ئێران‌دا سەپاندووە، ڕژێمێکی کۆنەپەرستی دژەگەلییە. تەمەنی پڕ لە شوورەیی ئەم ڕژێمە بەباشی سەلماندوویەتی لەگەڵ هەر چەشنە ئازەدییەک وەک: ئازادی ڕامیاری، کۆمەڵایەتی، هونەری، کولتەوی لەگەڵ. لە سایەی ئەم ڕژێمە دژەگەلیەوە، ئابووری وڵات بە دەیان ساڵ لە کاروان پێشکەوتنی وڵاتان بەجێ ماوە. کەلێنی نێوان هەژاران و سەرمایەداران نەک هەر لە چاو ڕژێمی پاشایەتی کەم نەبووەتەوە، بەڵکوو زۆر زیاتر بووە. لە کاتێکدا هەژاری و نەداری لە ئێراندا بەداد دەکا، سوودی سەرمایەی تیجاری و بوڕوکڕاتی لەسەر ملیادملیاڕد تمەن دەدا. بەکورتی ئاسەوارێک لە یەکسانی کۆمەڵایەت بەدی ناکرێ. ئێران وەک وڵاتێکی فرنەتەوەیی جگە لە نەتەوەی فارس، بەندیخانەیە بۆ نەتەوەی ژێرستەمەکانی کورد، بەلووچ، تورک، عاڕەب و تورکمان. ئەم نەتەوە ژێرستەمانە وا بەشی زۆری دانیشتووانی ئێران پێک‌دێنن، لە کەمترین مافەکانی ژیانی نەتەوی بێبەشن و هەر چەشنە هەوڵ و تەقەللایەک لە پێناو وەدەست‌هێنانی مافە نەتەوایەتییەکانیان، بەتوندی و بێڕەحمانە لە لایەن ڕژێمەوە سەرکوت دەکردرێ. ئەوا پتر لە دە ساڵە ئەم ڕژێمە دژەگەلیە، شەڕێکی قورس و خوئناویی بێ‌پسانەوەی بەسەر گەلی کورددا سەپاندووە. تەنیا لەبەر ئەمەی گەلەکەمان ئازایانە داوای مافی سەربەستیی نەتەوایەتی دەکا.ژنان لە ئێراندا نافە سەرەتاییەکانی ژیانیان لێ پشەل کراوە. لە ئاخر و ئۆخری سەدەی بیستەم‌دا، وەک سەدەکانی نێونجی هەڵسوکەوتیان لەگەڵ دەکرێ.لە ئاکامی سیاسەتی ناردنەدەرێی شۆڕش، لە لایەن کۆماری ئیسلامییەوە گەلانی ئێران و عێراق، شەڕێکی ماڵ‌وێرانکەریان بەسەردا سەپا، وا نزیکەی هەشت ساڵی خەیاند. ئەم شەڕە دڕەندانەیە بووە هۆی کوژران و برینداربوونی پتر لە سەدان هزار کەس لە لایەن ئێران و خسارەتی ماڵیی زۆرتر لە سەدان ملیاڕد دۆلار. چەند ساڵ دوای ڕاوەستانی شەڕ و قەبووڵیی بڕیارنامەی 598ی شۆڕای ئەمنیەت لە هەر دوو لاوە، دیسان بە هۆی سیاسەتنی ئاژاو.ەگێڕانەی ڕەژیمی کۆمه. ڕژێمی کۆماری ئیسلامی لە درێژەی سیاسەتی تیرۆریستی خۆیدا، بە کوشتوبڕی نێوخۆیی وڵات و پڕکردنی بەندیخانەکان ئۆقرەی نەگرت و لە چەند ساڵ تیری لە چەند ساڵی دەری پەلاموردوودا. کە لە ئاکامدا چەندین ڕۆڵەی تێکۆشەری کورد و ئێرانی وەبەر هاتن و شەهید کران. جێی خۆیەتی لێرەدا یادی گەورەپاوی کورد دوکتور عەبدوڕڕەحمانی قاسملوو بکەینەوە، وا لە ڤییەن پێتەختی ئۆتڕیش بە دەستی تیرۆریستەکانی کۆماری ئیسلامی شەهید کرا.ئەمانە و چەندین نموونەی دیکە بە ڕاشکاوی دەسەلمێنین ڕژێمی کۆماری ئیسلامی کۆسپی سەرەکیی سەر ڕێی گەیشتن بە ئازادی و یەکسانیی کۆمەڵایەتی و ئاسایش و هێمنی لە وڵات‌دایە. لە نێوەڕۆکی ئەم ڕژێمەدا نییە هیچ چەشنە دیموکڕاتیەتێک لە وڵات‌دا دامەزرێنێ. گەیشتن بە ئازادی و دیموکڕاسی بەبێ ڕووخانی کۆماری ئیسلامی، خەیاڵی خاوە. ئەوانەی لەم هەل‌ومەرجەدا بە لاسایی‌کردنەوەی ئاڵوگۆڕییە نێونەتەوەییەکان، دروشمی هەڵبژاردنی ئازاد دەدەن، نەک هەر بەباشی لە نێوەڕۆکی دژ بە ئازادیی ڕژێم نەگەیشتوون بەڵکوو بە بڵاوکردنەوەی دڕدۆنگی لەسەر نێوەڕۆکی ڕژێم، ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ خزمەت بە دەسەڵاتدارانی ئێران دەکەن. بە بڕوای یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان، ڕووخانی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی دەبێ دروشمی سەرەکیی بزوتنەوەی ئازادی‌خوازانی گەلانی ئێران بێ.پێکهێنانی بەرەیەکی دیموکڕاتی _ نیشتمانیی پێشکەوتن‌خوازچاوخشاندنێکی سەرەتایی بەسەر پتر لە دە ساڵ ململانێی نێوان ڕژێمی کۆنەپە رستیی کۆماری ئیسلامی و هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی، دەست‌نیشانی دەکا کە مان و درێژەی دەستهەڵاتی ئاخووندەکان نەک لە هێز و توانا و لایەنگری کۆمەڵانی خەڵک لەم ڕژێمە، بەڵکوو لە کزی و پرشوبڵاوبوونی هزە شۆڕشگەکان و دیخوڕەکان و دیموکڕ. کۆماری ئیسلامی تا ئێستا نەک هەر نەیتوانیوە سەقامگیر بێ، بەڵکوو بە چەند جار هەل‌ومەرجی ڕووخانی بە چاکی پێک‌هاتووە کە بەداخەوە هیچ هێزێک پێی نەکراوە لەو دەرفەتە کەڵک وەربگرێ و بە ڕێکخستنی ناڕەزایەتیی کۆمەڵانی خەڵک بەرەو گرتنی دەسەڵات بە دەستەوە هەنگاو بنێ. لە هەل‌ومەرجێک‌دا وا:یەکەم: کۆماری ئیسلامی وەک ڕژێمیکی دیکتاتۆڕی نەیتوانیوە سەقامگیر بێ و لە نێو کۆمەڵانی خەڵک‌دا بەگشتی جێ‌پێیەکی نییە و لەگەڵ ڕەوتی پێشکەوتنی جیهانی لە ناکۆکی‌دایە.دووهەم: هاوشێوەیەک بۆ جێگریی ڕژێم بەدی ناکرێ و هیچ هێزێکی ئۆپۆزیسیۆن بەتەنیایی ناتوانی ئەرکی ڕووخانی کۆماری ئیسلامی بەجێ بهێنێ . پێکهێنانی بەرەیەکی دیموکڕاتیک _ نیشتمانیی پێشکەوتن‌خواز لە نێوان ئەم هێزە شۆڕشگێڕ و دیموکڕاتانەی وا ڕژێمی پاشایەتی و کۆماری ئیسلامی ڕەت دەکەنەوە و بۆ پێکهێنانی حکوومەتێکی دیموکڕاتیک هەوڵ دەدەن، پێویستییەکی مێژووییە. دیارە لە نێوان ئۆپۆزیسیۆن‌دا، کەمەهەز و کەسایەتیی ڕامیاری دەبیندرێن کە لانی کەم لە قسەدا، پێویستی پەکهێنانی بەرە ڕەت بکەنەوەØ› بەڵام بەداخەوە تا ئێستا هەنگاوێکی پتەو و بەرچاو بە کردەوە هەڵنگیراوە و وێ دەچێ لە داهاتووی نزیکیشدا بە زور هۆی جۆراوجۆرەوە سەرکەوتنێک. بەم جۆرەشەوە هەوڵدان لەم ڕێگەیەدا، ئەرکێکی ڕامیاریی پێشکەوتن‌خوازانەیە کە ئێمە لە هەر هەنگاوێکی پتەو و دیموکڕاتیک لەم بوارەدا، پێشوازی و پشتیوانی دەکەین.مافی دیاری‌کردنی چارەنووس، دروشمی سەرەکیمانگەلی کورد لە ئێران بە درێژایی نیوسەدە خەباتی بەردەوام و بێ‌پسانەوەی بە شێوەی جۆراوجۆر بۆ وەدەست‌هێنانی مافە ڕەواکانی دەست داوەتێ و لەو ماوەیەدا، چەند هەڵسوکەوتی گەورەی بەسەردا هاتووە. کۆماری مەهاباد کە بۆ یەکەمین جار کوردی لە کابینەی دەوڵەتدا ڕێک خست، سەرەڕای تەمەنی کورتی، وەک گەورەترین سەرکەوتن لە مێژووی کورددا، بە شانازیکردەوە باس دەس. دوا بە دوای شکانی کۆماری مەهاباد، بۆ ماوەیەکی کورت خەباتی گەلەکەمان توشی پاشەکشێ بوو. بەڵام جارێکی دیکە بە کەڵک‌وەرگرتن لە دۆخی ئەوسای ئێران، لە ژیر دروشم و ڕێبازێکی دیکەدا هاتەوە گۆڕەپان. ساڵەکانی دوای کودەتای ساڵی 1332 گەورەترین و درێژخایەنترین شکانی بۆ گەلی کورد بە دواوە بوو. هەوڵ و تەقەللای ڕۆڵە خەباتکارەکانی گەلەکەمان بۆ هەڵگیرسانی ئاگری خەباتێکی چەکداری بەربڵاو لە ساڵەکانی 47 _ 46 کە لە لایەز بۆ هەڵەڕوەڕەوە. هەر چەندە شوێنەوارێکی باشی لە دڵی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان‌دا بجێ هشت، بەڵام بەداخەوە لەگەڵ ناکامی بەرەوڕوو بوو. شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵەکانی 56 و 57 دەرفەتێکی باشی بۆ گەلی کورد ڕەخساند تاکوو بە شێوەیەکی ڕێکخراوە و بەشداریی کۆمەڵانی خەڵک سەرلەنوێ خەباتی لە ڕێگەی ئازادیی کوردستان‌دا درێژە پێبدا.گەلی کورد وێڕای گەلەکانی دیکەی ئێران، ئازایانە بۆ ڕووخانی ڕژێمی پاشایەتی، هاتە گۆڕەپانی خەباتەوە. بەڵام هەر لە سەرەتاوە ڕوون و ئاشکرا بو کە شۆڕش لە کوردستان ڕەنگ و بۆیەکی دیکەی هەیە و هاوکات لەگەڵ بەشداربوونی چالاکانە لە شۆڕەشەوە و بەشداربوونی چالاکانە لە شۆڕشۆشەی گشتی، بەشداربوونی. هەر بۆیە شۆڕشی کورد، ڕەنگی مەزهەبی و ڕێبەری دینی و دروشمی دامەزرانی دەستەڵاتی ئیسلامی بە خۆیەوە نەگرت و بە دروستی وەک بابەتێکی بیانی لەگەورەی لەگەورەی لەگەورەی ئام. لە ڕاستیدا خەباتی ئازادی‌خوازانەی کورد لە ئێران، اکامی شۆڕشی سەرانسەری لە ئێران نەبوو، بەڵکوو شۆڕشی 56 و 57 لە ئێران دەرفەتێکی باشی بەگەلە. تاکوو جاریکی دیکە بە کەڵک‌وەرگرتن لە هەلومەرجی ڕامیاری، خوی کۆ بکاتەوە، هزی لەبڕان‌نەهاتووی کۆمەڵانی خەڵک و گەین بخا و وجوەی لێمان. هەر بۆیە دوژمنی گەلی لە یەکەم بەهاری ئازادی‌دا هەڵیکوتایە سەرمان و ئەوە دوازدە ساڵە، شەڕێکی خوێناوی و بەردەوامی بەسەر گەلی کورد داسەپاندووە. دوازدە ساڵ تەمەنی بێ‌پسانەوەی خەباتی چەکداریی گەلی کورد بۆ هەموو لایەکی دەست‌نیشان کردووە، کە بەبێ بەدەست‌هێنانی مافە ڕەوا و پێشێل‌کراوەکانی بۆ کات و ساتێکیش بووبێ، دەست لە شۆڕش هەڵناگرێ و بەردەوامە لەسەر درێژەپێدانی.یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان بۆ لێکۆڵینەوە و سەرنجدانە سەر مێژوو و هاوچەرخیی گەلی کورد لە ئێران، بە هەڵدان و شکانیەوە لەسەر چەند خاڵی سەرەکی پە دادەگرێ.یەکەم: بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازانەی کورد لە ئێران، دەبچارێ هەڵگری دروشمی مافی. کورد و هەر نەتەوەیەکی ژێرستەمی نەتەوەیی، سەرکیترین مافی پەشێل‌کراوی، مافی دیاری‌کردنی چارەنووسی خۆیەتی و زوریش ڕەوایە لە پەش هکاموو بە مافی شتە. مافی چارەنووس لە بنەڕەت‌دا بە واتای مافی پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆی نیشتمانیە. هەر وەک لێنین دەنووسێ: «ئەگەر بمانهەوێ لە واتای مافی گەلەکان، بۆ دیاری‌کردنی چارەنووس تێبگەین و لە هەمان کات‌دا خۆمان بە لێکدانەوەی ئاوەری نەبەستینەوە و لێکدانەوەی تاکی دانەتاشین، بەڵکوو هەل‌ومەرجی مێژوویی _ ئابووری بزوتنەوەی نەتەوەییەکان بخەینە بەر باسەوە، ئەو کات بەم ئامانجە دەگەین کە مەبەست لە مافی گەل بۆ دیاری‌کردنی چارەنووسی خۆیانە واتە مافی ئەوان بۆ جیابوونەوە لە کۆمەڵی گەلەکانی جگە لە خوی و پێکهێنانی دەوڵەتی نەتەوەیی سەربەخۆ.» (لێنین ـ لە بابەت مافی گەلەکان بۆ چارەنووس). لەمانە: پێکهێنانی دەستهەڵاتی سەربەخۆ، چارەسەری بە شێوەی فیدڕاڵی و هەروەها سەربەخۆیی لە چوارچێوەی وڵاتێکی چەند نەتەوەیی‌دا.هەڵبژاردنی هەر کام لەم شێوانە، دەگەڕێتەوە بۆ هەڵسەنگاندنی پارسەنگی هێزەکان (تعادل قوا). بە بڕوای ئێمە لە بارودۆخی ئەمڕۆی ئێراندا، باشترین چارەسەری بابەتی کورد و نەتەوە ژێرستەمەکانی دیکە، لەچوارچێوەی چار،اڕێکی دیمووکڕێتیکی است. بەم جۆرە گەلی کوردمان، هەست بەوە دەکا بەسەر چارەنووسی خۆی‌دا زاڵە و بە خۆشی و ئاواتی خۆی، ژیانێکی سەربەرزانە لەگەڵ نەتەوەکانی دیکەی ئێران‌دا هەڵدەبژێرێ.دووهەم: خەباتی ڕزگاری‌خوازانەمان، خەباتێکی درێژخایەنە کە قورسایی سەرەکیی درێژەی خەبات، لەسەر شانی کۆمەڵانی زەحمەتکێش و چەوساوەی کوردە. چەوساوە و هەژارانی کورد دەبێ لە سەرکەوتنی شۆڕشی خویان‌دا، جیا لە سەربەخۆیی نەتەوایەتی، بەرژەوەندی چینیاتی و دابینکردنی دیموکراسی وەدی بهینن. واتە دامەزرانی یەکسانی کۆمەڵایەتی دەبێ لە ئامانجەکانی خەبات‌دا خۆی بنوێنێ. بە کورتی خەباتی گەلی کورد نەتەوەیی _ دیموکڕاتیکە کە باری چینایەتیشی بە خۆیەوە گرتووە.سێیەم: پێکهێنانی بەرەیەکی یەکگرتووی کوردستانی لە ئێران، پێویستییەکی.ێژوە. گەلی کورد لە ئێران، هەر وەک هەموو بزوتنەوەیەکی ڕامیاری لە جیهان‌دا هێز و تاقمی ڕامیاریی بە بیر و بۆچوونی ئیدئۆلۆژیک _ ڕامیاریی تایبەت وهاوەیەوە. ئەمە لە کاری ڕامیاری‌دا شتێکی ڕەوا و ئاساییە. ئەوەی کە ناڕەوایە ئەمەیە کە هێزی ڕامیارییە کوردستانییەکانی ئێران، کە بەرژەوەندیی هاوبەشییان لە ئازادیی کوردستان و بزوتنە ڕزگاری‌خوازییەکەدا هەیە، ناتوانن لەسەر ڕێبازێکی ستراتیژیک بۆ بەدەست‌هێنانی مافە پێشێل‌کراوەکانی گەلی کورد ڕێ بکەون و خۆیان لە بەرەیەکی فراوان‌دا ببیننەوە. بۆ ئێمە وەک کورد لە ئێران بە هەموو هێز و تاقم و دەستەیەکی ڕاکامیاریی شۆڕشگێڕ و دیموکڕات و پێشکەوتنخوازەوە، یەکخستنی ڕیزەکانی پێتوشەوە. دەبێ لە ئەزموونەکانی خەباتی ڕزگاری‌خوازانەی گەلان، بە باشی کەڵک‌وەربگرین و لە کاری ڕامیاریمان‌دا ڕەچاویان بکەین. بە بڕوای من یەکێتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان لەم بوارەدا ئەرکێکی قورسی لە ئەستۆیە، ئەرکی هەوڵدانی چالاکانە بۆ ئەوەگاری لە لایەکەوەڵهەی لە لایەکەوەڕاتی پێویستیی. لە لایەکی دیکەوە لە باری ڕامیاریەوە، مودا و کەلێنی نیوان ڕیزەکانی خباتمان تا ڕادەی گونجاو کەم بکاتە و ڕێ‌خۆشکری ڕێککەوتنی ستراتیژیک ببێ. دیارە نابێ پێمان وا بێ گەیشتن بەم مەبەستە پیرۆزە کارێکی سەهل و هاسانە، بەپێچەوانەوە زۆر ئاڵۆزیی ڕامیاری لەم ڕێگەیەدا خۆ دەنوێنێ کە تەنیا بخ پشوودرێژی و فیداکاری بە ئەنجام دەگا.چوارەم: لە ڕووی نێونەتەوەییەوەیە خەباتی ڕزگارخوازیی کورد، دەبێ سیاسەتێکی دیپڵۆماتیکێکی ڕوون و ئاشکرای هەبێ. ئەمڕۆ هەلومەرجی ڕامیاریی جیهانی بە جۆرێکە کە زیاتر لە جاران بابەتی نێوخۆیی و نێونەتەوەیی پەکەوە گره دراون و زورتریش لە جاران ڕۆڵهی لەکانی لە. ئەم دۆخە ڕامیارییە لە جیهان‌دا دەرفەتی باشی بۆ گەلانی ژێرستەم ڕەخساندووە بۆ هێنانەگۆڕی داخوازییەکان. دیارە یەکێک لە مەرجەکانی کەڵک‌وەرگرتن لە هەر هەلومەرجێکی ڕامیاری، دەگەڕێتەوە بۆ وشیاری و ئامادەیی ڕامیاریی هزە خەباتگێڕەکان.
لەم بوارەدا دوو خاڵی سەرەکی و گرینگ دەبێ دەست‌نیشان بکرێ:یەکەم: خەباتی ڕزگاری‌خوازیی گەلی کورد دەبێ سەرنجی هەموو حیزبەکان، ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان و دەوڵەتەکان لە ئاستی جیهانی‌دا بۆ لای کێشەی کورد ڕابکێشێ، بەبێ سەرنجدانە نێوەڕۆکی چینایەتی _ ڕامیاری (جگە لە دەوڵەتانی ڕەگەزپەرست).دووهەم: بۆ ئەم مەبەستە پێویستە چوارچێوەی ستراتیژییەکی ڕامیاریی هاوبەشیی کوردستانی بەگشتی دیاری بکر و شێوەی ڕێکخراوەشی پێبدرێ. ئێمە لە هەر هەنگاوێک وا لەم ڕێگەیەدا هەڵگیرێ، پێشوازی دەکەینخەباتی چەکداری، شێوەی سەرەکیی خەباتلە ڕاگەیەندراوی پێکهێنانی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان‌دا هاتووە «بە بڕوای یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان شێوەی سەرەکیی خەبات بۆ ڕووخانی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی، خەباتی چەکداریی شۆڕشگێڕانەیە.» پێداگرتنی ئێمە لەسەر خەباتی چەکداری، بەم واتایە نیە کە ئێمە هۆگری شەڕ و کاری چەکداریین، بەڵکوو بە لێکدانەی ڕامیاریی ئەمەمان دستنیشان کردوە. هەڵبژاردنی شێوەی خەبات هەر و داڕشتنی استراتیژیک و تاکتیک، یاسا و تایبەتمەندی خوی هەیە کە لە بنەڕەتدا لە هەلومەرجی ڕوونی و زەینی وڵات، سەرچاوات، سەینی. لە ڕاستی‌دا هەڵبژاردنی شێوەی سەرەکیی خەبات دەگەڕێتەوە بۆ لێکدانەوەی ئەم خاڵانەی خوارەوە:ئەلف: نێوەڕۆکی ڕژێمی زاڵ بەسەر وڵات‌دا و شێوەی جووڵانەوەی ئەو لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆن‌دا.بێ: ڕادەی ئامادەیی کۆمەڵانی خەڵک بۆ کەڵک‌وەرگرتن و پێشوازی لە هەر کام لە شێوەکانی خەبات.جێ: ڕابوردوو و نەریتی خەباتکارانە لە وڵات‌دا.دێ: ڕادەی ئامادەیی هێزە شۆڕشگێڕەکان بۆ بەرهەڵستیی ڕژێم.هێ: چۆنێتیی باری چینایەتی و ئابووریی کۆمەڵ و ڕۆڵی هەر کام لە چین و توێژەکان لە خەبات و چەند شتی تر.سەرنجدانە سەر هەر کام لەو خاڵانە و هەروەها لێکدانەوەیەکی گشتی لە سەریان، بەباشی دەری‌دەخا لە ئەمڕۆی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا، خەباتی چەکداری، تەوەری سەرکی هەموو شوێنەکانی خەباتە و ئەزموونیش ئەمەی بۆ سەلماندووین. گرینگیی دەست‌نیشان‌کردنی ئەم ڕاستییە، بەتایبەت لەوەدایە کە بەداخەوە هەندێک لە هێز و تاقمە ڕامیارییەکانی کوردستان لە نێوخۆوە و بەتایبەت لە دەرەوەی وڵات، گرینگیی خەباتی چەکدارییان خستووەتە ژێر پرسیارەوە و هاوشێوەی «کاری تەشکیلاتی»یان بۆ هێناوەتە گۆڕێ. با ئەمەش بمێنێ بۆ کاتێکی تر کە ئاخۆ چۆن کاری تەشکیلاتی لێک‌دەدەنەوە?با ئەمەش بڵێین بە بڕوای ئێمە بەکارهێنانی شێوەکانی دیکەی خەبات وەک: مانگرتن، خۆپێشاندان، دروشم‌نووسین، بانگەشە و… هیچ ناکۆکییەکی لەگەڵ کاری چەکداری نییە، بەڵکوو بەپێچەوانەوە تەواوکەرییەتی.خەباتی چەکداری، لە قەوارەی هێزی پێشمەرگەدا خۆ دەنوێنێ و بەڕێوە دەچێ. دەبێ بۆ گەشە و پەرەئەستاندنی ئاسۆ، ستراتیژیکمان هەبێ. لە پێوەندی لەگەڵ ئەمەش‌دا دوو خاڵی گرینگ دەبێ بخرێتە بەر باس و سەرنجدان:ئەلف: هێزی پێشمەرگەی کوردستان لە نێوەڕۆک‌دا هێزێکی دیموکڕاتیکە کە بۆ وەدەست‌هێنانی مافی دیاری‌کردنی چارەنووس و دامەزراندنی دیموکڕاسی لە ئێران‌دا تێدەکۆشێ. لە کاتی گەشە و پێشڕەوی و پێکهاتنی بەرەی کوردستانی، دەکرێ و دەبە لە ژێر یەک سەرۆکایەتی‌دا ڕێک بخرێ و سازمان بدرێ.بێ: ئەمڕۆ هئیز بەری شەری بەشتی بەرشە. لە هەل‌ومەرجی سەرکەوتنی خەبات‌دا، هێزی پێشمەرگە دەبێ وەک هێزێکی چەکداریی ڕێکوپێک سازمان بدرێ، تاکوو بتوانێ بە دەستکەوتەکانی خەبات، پارێزگاری بکا.من لەم نووسراوەیەدا، ویستم زۆر بەکورتی پێویستیی پێکهاتنی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان و هەندێک خاڵی بنەڕەتیی ڕێبازی ڕامیاریمان بخەمە بەر باس و لێکۆڵینەوە. دیارە بڕوامان و نییە کە بە هەموو بابەتە گرینگەکانی خەباتی ڕزگاری خوازی کرد، وەڵامی دروست بدەینەوە. هەروەها هێشتا زۆر بابەتی دیکەی ڕامیاریمان لەسەر ڕێیە کە دەبێ لە داهاتوودا بیانخەینە بەر باس. هیوای یەکێتیمان وایە کە ئەو شۆڕشگێڕە کوردانەی وا بیر لە ڕێکخراوەیەکی کوردستانی دەکەنەوە، بێنە جەرگە و دەست لە نێو دەستی یەکتر قەوارەی ئیدئۆلۆژیک _ ڕامیاری _ تەشکیلاتی، ڕێکخراوەیەکی ئاوا کە تا ئێستا هەر بناغەکەی داندراوە، بە تەواوی دابڕێژین و لە کۆبوونەوەی گشتی، ئاخروئۆخری ئەمساڵ‌دا ئاکامەکەی ببینین . بەم هیوایەی هەموو کوردێکی شۆڕشگێڕ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان بە ڕێکخراوەی خۆی بزانێ و جێی خۆی تێدا ببینێتەوە.ساڵی ١٣٨٠  (٢٠ ٠ ١) وشەی «گەلی» لە نێو یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان هەڵگیرائێمە و هێزە ڕامیارییەکانی کوردستانی و ئێرانیبۆ یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان وەک هێزێکی کوردستانی زۆر پێویستە هەڵوێستێکی ڕوون و زانستییانەی هەب سەبارەت بە هەزە ڕامیارییەکان و هەموو ئەو بابەتە ڕامیاری و کۆمەڵی پەیەتیان. ئەم نووسراوەیەش کە یەکەم هەنگاوە لەم پێوەندییەدا، بۆ نێوخۆی ڕیکخراوە شۆڕشگێڕییەکەمان هاتووەتە سەر کاغەز.پێش ئەمەی ڕاستەوخۆ بچمە سەر باسی ڕێکخراوە ئێرانی و کوردستانییەکان، چەند بابەتی گرینگی ڕامیاری وەک: ڕێنوێنیی دیاری‌کردنی هەڵوێستی ڕامیاریمان خراوەتە بەر باس و لێکۆڵینەوە. دیارە هەوڵم داوە تا ئەو جێیەی دەکرێ، نووسراوەکە کورت بێ، ئیدی شی‌کردنەوەی باسەکان ئەرکی سەر شانی هاوڕێیانی بەشی فێرکارییە.چەند بابەتی گرینگی ڕامیاری:١ـ پێوەری سەرەکیی ئێمە وەک هێزێکی کوردستانی، بۆ دیاری‌کردنی یار و نەیاری گەلەکەمان، چۆنێتیی هەڵوێست‌گرتن سەبارەت بە ئامانجی سەرەکیی یەکێتیمان واتە «وەدەست‌هێنانی مافی دیاری‌کردنی چارەنووس» بۆ گەلی کوردمانە. بە واتایەکی دیکە لە ڕووی ڕامیارییەوە، ئێمە یار و نەیارانی گەلی کورد لەگەڵ ئەم پێوەرە سەرەکییەدا هەڵدەسەنگێنین.بێ‌وچان دەبێ هەوڵ بدەین لە ئاستی ناوچەیی و جیهانی‌دا، سەرنجی هەموو کۆڕ و کۆمەڵێک بۆ پشتیوانی‌کردن لەم ئامانجە ڕابکێشین. هەندێک تاقم و ڕێکخراوەی ڕامیاری بە ناوی ماڕکسیسمەوە بۆچوونێکی زۆر چەوتیان لەسەر ئەم بابەتە هەیە. بە بڕوای ئەوان چینی کرێکاری کورد دەبێ هەڵوێستی خۆی بە پەی بەرژەوەندی و قازانجی کرێکارانی جیهان دیاری بکا. بۆ وێنە کرێکارانی کورد دەبێ چاوەڕێ بکەن و بزانن ئاخۆ کرێکارانی فەڕانسە، سەبارەت بە فڵان بابەتی ڕامیاریی چ هەڵوێستێکیان هەیە. جا ئەو کات ئەوانیش بەبێ ئەم‌لا ئەولا دەبێ هەر ئەم هەڵوێستە ڕەچاو بگرن. ناوی ئەم شێوەیەش دەنێنە ” ئەنتڕناسیۆنالیزی پڕۆلیتری”²ـ سەبارەت بە هێزە ڕامیارییەکان و لێکۆڵینەوەیان، دەبێ شوازی لە، و نووسراوە، بە هەزە ڕامیاریەکان و لێکۆڵینەوەیان، دەبێ شوازی لە، و نووسراوە، بەی و. واتە لێکدانەوە و هەڵسەنگاندنی هێزی ڕامیاری دەبێ لە ڕووی ڕامیاری و ڕێباز و دروشمەکان، هەروەها چۆنێتیی پڕەکتیک و ڕۆڵی لە بذری بزوتنەوەیدا، نەوەک داتاشینی دەستبجێی بەستراوەیی چینایەتی. دەبێ ئەوەمان زۆر بەباشی لێ ڕوون بە کە پێوەندی هێزی ڕامیاری، لەگەڵ چینە کۆمەڵایەتییەکان ڕاستەوخۆ و یەک‌دا بە دوو نیە، بەڵاکو زۆر. هەروەها ئەو بۆچوونە چەوتە پێی وایە هەر هێزێکی ڕامیاری نوێنەری چینێکە لە کۆمەڵ‌دا. بێت و ئەوە بسەلمێنین، دەبێ قەبووڵی بکەین ئەگە سەت ڕێکخراوەی ڕامیاری لە کۆمەڵێک‌دا هەبێ، ئەوا سەت چینی کۆمەڵایەتیش هەیە!! بەتایبەت لە وڵاتانی دواکەوتوودا کە بە تواوی پولاریزە نەبوون، پەوەندی بەوان حیزبەکان و چینەکان زۆر ئاڵۆز و ناڕاستەوخۆیە. لەم پێوەندیەدا دوو شت زۆر گرینگە:یەکەم: آیا یک بناغەی است که به دست مافی دیاری‌کردنی چارەنووس و دابین‌کردنی کورادی و یەکسانی است. لەسەر دیاری‌کردنی شێوەی ڕوونی مافی چارەنووس، بەرەی کوردستانی دەتوانێ بە پەی پارسەنگی هێزەکان (تعادل قوا) گەڵاڵەی کورهی تایبەت دابڕێژێ.دووهەم: دیاری‌هێوە. دیارە ڕێکخراوە و کەسایەتییەکان دەبێ شۆڕشگێڕ و پێشکەوتنخواز بن، نەوەک هەر کەس و تاقمیک کە خۆی پێ کوردبێ و بۆ وێنە بیهەوێ حکومەتی بەسلامی. ئەوانەی دەبێ پێکهێنەری بەرەی کوردستانی بن، بریتین لە:یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان -حیزبی دیموکڕاتی کوردستانی ئێران ـ کۆمەڵە- ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ 5ـ پارتی سەربەخۆیی کوردستان ـ کەسایەتییە ڕامیارییەکان وەک مامۆستا شێخ عیززەدین حسێنی و سارمی سادق وەزیری. هەندێک ڕێکخراوە و تاقمی دیکەش هەن تا ئێستا نەیانتوانیوە وەک ڕێکخراوەی ڕامیاری خۆ بنوێنن، ئەوانیش بئت و وەخۆ بێن و هەڵ بگیرسووڕیی لێمەی لێندی، دەبەریان. دیارە لەسەر ڕێگەی پێکهاتنی بەرەی کوردستانی زۆر کەندوکۆسپی گەورەی ڕامیاری بەدی دەکرێ کە لە بنەڕەت‌دا دەگەڕێتەوە بۆ کێشە و ناکۆکیی هێزە کوردستانییەکان.یەکێتیمان لەم پێوەندییەدا دۆخێکی زۆر هەستیاری هەیە کە دەبێ زۆر بەجوانی بیپارێزین. لەسەر ئەو بابەتانەی بەڕاستی لایەنی تاکتیکی و ستراتیژیان بووە، بزوتنەوەی کورد هەیە. ناکرێ و ناتوانین خۆمان بێ‌لایەن بهێڵینەوە.هەروەها دەبێ ئەمەشمان لەبەر چاو بە کە خۆمان تەکەڵاوی گەروکێشەی جگەتن لە ڕامیاری نزوان ئەو ڕێخۆشین کەوە. مەگەر ئەوانەی بۆ دواڕۆژ و ئێستای شۆڕشی گەلەکەمان، زور گرینگ بن. ئەم بزوتنەوەیە بەگشتی ئامانج، ستراتیژی و تاکتیک، شێوەی خەبات، دروشم، هێزی ڕامیاری و کۆمەڵایەتی و هێزی هاندەری تایبەتی خۆی هزوگە کە بەوەی سەوەڵەی لە. بزوتنەوەی شۆڕشگێڕی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەشێکە لە جووڵانەوەی گشتیی گەلی دابەشکراوی کورد. دواسەرکەوتنی بزوتنەوەی کورد بەگشتی لە کاتێک‌دا دەبێ کە کورد سەربەخۆیی وەدەست هێنابێ و دەوڵەتی تایبەتی خۆی دابمەزرێنێ.بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی گەلی کورد بەگشتی بەشێکە لە بزوتنەوەی گەلانی جیهان بۆ گەیشتن بە ڕزگاری، دیموکڕاسی و سوسیالیزم.لەم پێوەندییەدا دەبێ لەگەڵ بۆچوونێکی چەوت و لادەرانە کە دەڵێ بزوتنەوەی کورد لە ئێران «بەشیک لە بزوتنەوەی سەرانسەری ئێرانە» سنوری بۆ دابنێین. چونکە هەموو کاتێک پاژ بەشێکە لە گشت و ناتوانێ نێوەڕۆک، شێوە و ڕێبازی تایبەتی خۆی هەبێ. لە کاتێک‌دا بزوتنەوەی کورد هەر لە ڕووخاندنی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی و وەدیهێنانی دیموکڕاسی و لەگەڵ بزوتنەوەی گشتی ایرانی هاوبیر و هاوڕێیە. دەنا ستراتیژی، تاکتیک، ئامانج، دروشم، هێزی ڕامیاری و کۆمەڵایەتی بە ڕوونی جیاوازیی لەگەڵ بزوتنەوەی سەرانسەریی ئێران هەیە. بۆچوونی شۆڕشگێڕانە ئەمەیە کە دەڵێ: جووڵانەوەی ڕۆگاری‌خوازانەی ئێران، بەشێکی سەرەکی لە بزوتنەوەی گشتیی گەلانی ئێران، بۆ ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و دامەزراندنی حکوومەتێکی دیموکڕاتیکە.هێزە ڕامیارییە ئێرانییەکان:لە پێوەندی لەگەڵ هێزە ڕامیارییە ئێرانییەکان‌دا، ئێمە دوو پێوەری سەرەکیمان هەیە بۆ هەڵسەنگاندن و پێوەندیی خۆمان پێیانەوە:یەکەم: چۆنێتیی هەڵوێستی ئەوان لەسەر بابەتی ڕەوای گەلی کورد.دووهەم: چۆنێتیی هەڵوێستی ئەوان لەسەر کۆماری ئیسلامی و حکوومەتی داهاتووی ئێران.دەتوانین هێزە ڕامیاریی ئێرانییەکان بەگشتی بەم جۆرە دیاری بکەین:ئەلف: پاشایەتی‌خوازەکان بێ: موجاهیدینی خەڵک جێ: ئەو ڕێکخراوانەی وا خۆیان بە دیموکڕات و کۆماری‌خواز دێننە هەژمار دێ: ڕێکخراوە چەپییەکان. لەسەر بنەمای ئەو دوو پێوەرەی پشتر بسمان کرد، دەتوانین لێکدانەوە و چۆنێتیی پەوەندی یەکێتیمان لەگەڵ هێزە ئێرانیەکان بەباشی ڕوون بکەینەوە. لە ئەلفەوە دەست‌پێدەکەین:ئەلف: پاشایەتی‌خوازەکان: پاشایەتی‌خوازەکان ڕێکخراوەیەکی یەکگرتوویان نیە بەڵکوو تاقمی جۆراوجۆریان تێدا دەبیندرێ. هەندێکیان بە تەواوی «شاوڵڵایین» وەکوو عەلی ئەمینی و دەرفش کاویانی. هەندێکیشیان خوازیاری پاشایەتیی مەرجی و دیموکڕاتیکن!! خوشیان بە سوسیال _ دیموکڕات دەزاننØ› هەر وەک بەختیار. کوڕەکەی شا، لە نێوان ئەم بەشە پاشایەتیخوازە خۆ دەنوێنێ و جاریک ئەملا و جاریک ئەولا دەگرێ. تایبەتمەندی هاوبەشی بەشی پاشایەتی‌خواز لە دژایەتی لەگەڵ دەستهەڵاتی کۆمەڵانی خەڵک، واتە دیموکڕاسیی ڕاستەقینە، یەکسانیی کۆمەڵەماریەی و ڕوووەی ڕوەخانی. سەبارەت بە گەلی کوردیش ڕوون و ئاشکرایە بە درێژایی مژوو هێزەکانی لایەنگری پاشایەتی، دژی نەتەوەی کورد و مافی ڕەوای لە دیاریکردنی چارەنووسی خویستاو. پاشایەتی‌خوازەکان تەنانەت گەلی کورد و نەتەوەیەکی سەربەخۆ (لە بابەت تایبەتمەندی نەتەوایەتییەوە) بە فەرمی ناناسنØ› بەڵکوو هەر بە ئێرانی و فارسی دەزانن. لەسەر ئەم بناغانە ئێمە پاشایەتی‌خوازەکان لە بەرەی دژ بە جووڵانەوەی دیموکڕاتیی ئێران بەگشتی و بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی گەلەکەمات بەتایبەتی دادەنێین.بێ: ڕێکخراوەی موجاهیدینی خەڵکی ئێران:ڕێکخراوەی موجاهیدین لە ساڵی 1344 لە لایەن محەممەد حەیف‌نژاد، سەعید موحسینەوە دامەزراوە. لەو سەردەمەدا موجاهیدین جەناحی چەپی مەزهەبییەکانیان پک‌دەهێنا. سێ تایبەتمەندیی ئەو سەردەمەی موجاهیدین وەکوو: ئەلف: هۆگری بە بەرەی هێزی دژ بە ئەمپڕیالیستییەکان بێ: بڕوا بە خەباتی چەکداریی دژی دیکتاتۆریی پاشایەتی جێ: بڕوا بە جۆرێک یەکسانیی کۆمەڵایەتی، ئەوانەی لە ڕیزی هێزە پێشکەوتن‌خوازەکان‌دا دادەنا. دە ساڵ لە تەمەنی موجاهیدین تێنەپەڕی کە گەورەترین لێک‌بڵاوبوونەوەی ئیدئۆلۆژیک _ ڕامیاریی بەسەر هات. ئەم لێک‌بڵاوبوونەوەیە کە بەداخەوە تێکەڵی کوشت‌وبڕی نوخۆیی بوو، موجاهیدینی بە تەواوەتی بەرەو کزی برد. بەشی هەرە زۆری ئەندامانی موجاهیدین دوای جیابوونەوەکە، خویان لە بەرەی جیناحی ماڕکسیستییەدا دەدی. ئەو کەسانەی لەسەر بناغەی مەزهەبیی موجاهیدین، هەر وا پێداگر بوون، زۆر کەم و لاواز بوون. لە ئاخروئۆخری تەمەنی ڕژێمی پاشایەتی‌دا ئەوەی لە موجاهیدین مابوو، هەموو لە بەندیخانەکانی ڕژێم‌دا بوون. دوای ڕووخانی ڕژێمی پاشایەتی و هاتنە سەر کاری کۆماری ئیسلامی، سەرەڕای ئەوەی بەڕاستی موجاۆیدین، لەگەڵ بزوتنەوەیەکی خەڵکی و ڕادیکاڵ نەکەوت و سیاسەتێکی خوار و نەخۆشی لەگەڵ ڕژێم ڕەچاو گرتبوو، بەڵام بەوەشەوە بە هۆی ئەوە کە بەگشتی تاکتیکی دژایەتی لەگەڵ گەڕانەوە و لایەنگری لە دیموکڕاسیی هەڵبژاردبوو، توانیی ببێ بە یەکێک لە گەورەترین هێزە ڕامیاریەکان ئێرانی. سیاسەتی خوار لەگەڵ ڕژێم نەیتوانی زۆری دەوام ببێ و سەردەمی بەرەوڕوووبوونەی ئاشکرا لەگەڵ دەسەڵات بەخێرایی نزیک دەبووەوە. موجهیدین لەسەر بنەمای لێکدانەوەی چئوتی پارسەنگی هێزەکان چ لە نێو خۆ و چ لە دەرەوەی وڵات، ستراتیژی و دەستەگرتنی دەستەڵاتی ڕامیاری لە ماوەی پتوی کە، ئاڕه پتوی کە. شۆڕای نیشتمانی بەرگریش کە ئێستا بووەتە شتێکی کارتونی، هەر لەسەر بناغەی ئەم ستراتیژییە دامەزرا. ناکامی موجهیدین لە گەیشتن بە ستراتیژی و ڕووخانی ڕژێم و وەدەستگرتنی دستهەڵاتی ڕامیاری لە ماوەیەکی کورتادا کە هەموو حیسابەکانی ئەوانی لەۆسەر کۆکابو. ڕێبەری موجاهیدین بۆ پێشگرتن لە دۆخێکی ئەوتۆ کە چاوەڕوانی دکرا، دژی هێرشێکی نێوخۆیی بە ناوێ «گۆڕانی ئیدئۆلۆژیک» ساز کرد. اکامی «گۆڕانی ئیدئۆلۆژیک» بە کورتی بەم جۆرە بوو: لە باری ئیدئۆلۆژیکەوە: دامەزراندنی سیستمی «ئەمانەت» بە واتایەکی تر (ولایت فکیە) لە نێو ڕیزەکانیاهید. لە باری ڕامیاریەوە: سەقامگیربوونی (انحصارطلبی) ڕامیاری و پاوان خوازی شووینیستی کە پڕەکتیکی ڕامیاریی موجاهیدینی دژی دیموکڕاتیک کردوە. لە باری تەشکیلاتییەوە: داسەپاندنی سیستەمی دیکتاتۆری و تاکەکەسی و فەزای تیڕۆڕی هزری و ڕامیاریی دژی (مسئلەدارها).بەکورتی «گۆڕانی ئیدئۆلۆژیک» دەسپێکی گۆڕانێکی ئیدئۆلۆژیکی ڕامیاریی گرینگ لە ژیانی موجاهیدین‌دا دێتە هەژمار، کە بووەتە هۆی تێپەڕینی موجاهیدین لە ڕیزی هێزە دیموکڕات و شۆڕشگێڕەکان بەرەو ڕیزی هێزی دژی دیموکڕاتیک و شووینیستەکان.ئێستا بە دوای گۆڕانی ئیدئۆلۆژیک‌دا، پێکهاتەی موجاهیدین لە سێ توخمی سەرەکی پێک‌هاتووە:ئەلف: شووینیسمی پاوان‌خوازیی ئێرانیبێ: گەڕانەوەی مەزهەبی جێ: سوسیالیسمی سەربازخانەیی شێوەی بەعسی:ڕێکخراوەی موجاهیدین لەم ماوەیەدا، بە ڕاشکاوی نێوەڕۆکی دژی کوردانەشی نواندووە. لەسەر ئەم بنەمایە بە بڕوای ئێمە لە هەلومەرجی ئێستادا هیچ هەزێکی کوردستانی بۆی نیە پێوەندی هاوڕێیانەی لەگەڵ موجاهیدین هەبێ. پێوەندی هاوڕێیانە لەگەڵ موجاهیدینی دژەکورد و کوردکوژ، تووی ناکوکی و ئاژاوەی نێوخۆیی لە بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی کوردستاندا دەچێنێ. هەر کات پێویست بوو بزوتنەوەی کورد لەگەڵ موجاهیدین پێوەندی هەبێ و ڕێک بکەوێ، دەبێ لەسەر بنەمای بەفەرمی‌ناسینی مافی ‌دیاری‌کردنی در چارندەنووس و گەلی است. کە لە دواڕۆژدا یارمەتی داسەپندنی دیکتاتۆریی موجهیدین نەدرێ.جێ: کۆمەڵی ڕێکخراوە دیموکڕات و کۆمارخوازەکان:ئەم کۆمەڵە لە ڕێکخراوە، دڵاڵەرابە، ئێرانیی. تایبەتمەندی هاوبەشی ئەم پڕۆسەیە لەوەدایە کە لە لایەکەوە کۆماریخوازن و لە لایەکی دیکەوە دژ بە دروشمی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی ئێرانن. بەڵکوو دیاری‌کاری ئاڵوگۆڕی دیموکڕاتیکی ئەوتۆ هەن کە کۆماری ئیسلامیش خوی وەک یەکێک لە پێکهێنەرانی است. دروشمی سەرەکی ئەوان لە هەلومەرجی ئێستادا، لە جێی ڕوخاندنی کۆماری ئیسلامی، هەڵبژاردنی ئازادە بگشتی بەران کۆماری‌خوازەکان بەستی هەرێڕه. هەڵوێستی ڕێکخراوە کۆماری‌خوازەکان بەرامبەر بابەتی کورد و بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی کوردستان یەک دەست نیە و بەڵکوو جیاوازی زۆر کۆمەڵی تێدا. باڵی چەپی ئەم بەرەیە، لایەنگری لە داخوازیی سەربەخۆیی دەکەن و بەم ڕێژەیە مافی ڕەوای گەلەکەمان بە فەرمی دەناسن. بەڵام باڵی ڕاستی ئەم بەرەیە، تنانەت سەربەخۆییش بە داوایەکی لاوەکی لە بزوتنەوەی ئازادی خوازی ئێران دەزانن. لەبەر ئەوە مەگەر بە زۆری، دەنا دان بە مافی پێشێل‌کراوی گەلەکەمان دانانێ.بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی کوردستان دەبێ تێبکۆشێ سەرنجی سەمپاتیانەی ئەم بەرەیە لە ڕێکخراوە ئێرانییەکان بەگشتی بۆ لای خەباتی ماف‌خوازانەی خۆی ڕابکێشێ و تا ئەو جێیەی دەکرێ بۆ ناساندنی زورتری بابەتی کورد لەک ڕێکخراوانەکەڵک وەربگرن.دێ: ئەم ڕێکخراوانە تا ئێستاش بەدوای هەموو ئەزموونەکانی ئەم دواییانەی بزوتنەوەی کومۆنیستی لە ئاستی جیهانیدا،نەیانتوانیوە لەنێوان ئارمان خوازیی ئیدئۆلۆژیک و ڕێبازی رامیاری کە بە پێی هەلومەرجی ڕامیاری پارسەنگی هێزەکان و ئیمکاناتی باش بۆ گۆڕانکاری دادەندرێ و بابەتی سەرەکی تێی دا، دەسهەڵاتی ڕامیاریی وەدەست‌گرتن و پاراستنییەتی ، پێوەندییەکی بنەمادار پێک بێنی.لە ڕاستیدا ڕێکخراوە چەپییەکان سەرەڕای هەستی شووینیستییان، بەکردەوە بەرامبەر بە گەلی کورد، بەفەرمی مافی دیاریکردنی چاڕەنووسی گەلان بەدەستی خیان. هەروەها خوازیاری ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و هاتنە سەرکاری حکوومەتێکی دێموکڕاتی. ئەم دوو بابەتە دەتوانێ ببەتە بناغەی پەوەندی هاوڕێیانەی کورد و ڕێکخراوە چەپییە ئێرانیەکان. یەکەتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان دەبە تەبکۆشێ بەرەبەرە لەگەڵ ئەو ڕێکخراوانە لەسەر دانانی مافی یەکسان و ڕێزگرتنی دوو لایزرنی هاو.ێمەی. (هەڵبەت نابێ دڵی خۆمانی پێ خۆش بکەین و کیسەی بۆ هەڵدووڕین). ڕەچاوگرتنی بە کردەوەی ئەم ئەرکە پیرۆزە، پەویستی بە دوو پەشمەرجی ڕامیاری هەیە:یەکەم:گرتنی هەڵوێستی هاوڕێیان بەگشتی سەکانزبارت بەهمو. ئەوە دەبێ لە هەڵوێست و جووڵانەوەی ڕامیاریی ئێمەدا بەباشی خۆی بنوێنێ.دووهەم: بۆ گەیشتن بەمەبەستی ستراتیژیکمان دەبێ ئامادەیی لەخۆبردوویی و خۆڕاگریی ڕامیاریی زۆرمان لەجەرگەی خەباتی کوردایەتیدا و بەرامبەر هێزەکانی کوردستانیەوە هەبێ.حیزب و ڕێکخراوە کوردستانییەکان:ئەلف: حیزبی دیموکڕاتی کوردستانی ئێران:ئەم حیربە کە ڕێکخراوەی زۆر کۆنی بزووتنەوەی کوردە، ئێستا یەکێک لە هیزە سەرەکییەکانی پکهێنەری جوولانەوەی شۆڕشگێڕانەی گەلی کورد لە کوئستانی کوردستانە . بەخۆشییەوە هەر ئێستا لەنێوان حیزبی دیموکڕات و یەکتیمان دا پێوەندیەکی هاوڕێیانە دامەزراوە کەهیواداربین بەهەوڵ و تەقەللای هەردو لامان بەباشی. ئێمە وەک یەکەتیی شۆڕشگێران دەمانەوێ من پێوەندیە تا ئەو ڕاددستیە قووڵ ببێتەوە کەلەداهاتوو دا ببێت بەردی بناغەی کورانی پەرەنانی بە. . بە پێچەوانەوە یەکێتیی شۆرشگێڕان و حیزبی دیموکڕات دوو ڕێکخراوەی لەیێک جیاوازن.جیاوازییەکان دەتوانین بەکورتی بەم جۆرە دیاری بکەین:ـ یەکێتی شۆڕشگێران ڕێکخراوەیەکی تەواو کوردستانییە و خۆی بە بزوتنەوەی کورد بەگشتی دەزانێ بەڵام حیزبی دیموکرات، حیزبێکی کوردستانی و لەهەمان کات دا ئێرانییە.ـ یەکێتیمان هەڵگری دروشمی مافی دیاری‌کردنی چارەنووسەØ› حیزبی دیموکڕات داوای خودموختاری دەکا. ـ یەکێتی شۆڕشگێران پکهێنانی بەرەی کوردستانی بەئەرکێکی ستراتیژیک دەزانێ . حیزبی دیموکرات تائێستا باسی لێ نەکردووە . هەرەها ڕاماڵینی داگیرکەرانی کوردستان یەکێک لە دروشمەکانی ئێمەیە. حیزبی دیموکرات بە بزوتنەوەی ئێرانیەوە گرێیی دەدا.ئەمانە و چەند خاڵی دیکەش دەتوانین ناو ببەین. زۆر ڕوونە کە ئەم جیاوازیانە لە شێوەی تاکتیکی دا زور جار جیاوازی بەرچاو پێک دێنن. گرینگ ئەوەیە کە ئەم جیاوازیانە نەبێتە هۆی دوژمنی و تێکەڵچوون و بەگژیەک دا چوونی ڕامیاری. ئێمە لە هەمان کات‌دا کە جیاوازیەکان ناشارینەوە، دەبێ بتوانین لەسەر خاڵە هاوبەشەکان، کە لە ڕزگاریی گەڵی کورد لە چنگی داگیرکەرانی کوردستان دا خۆی دەنوێنێ، بەڕێک کەوتنی ستراتیژیک و هاوڕێیانە بگەین.بێ: ڕێکخراوەی کۆمەڵە:کۆمەڵە لە سەرەتای پێک هاتنی دا، ڕێکخراوەیەکی مائۆئیست بوو. کۆمەڵە زۆر شتی لە کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی باشووری کوردستان وەرگبوو و لە ڕاستیدا لە ژێر کاریگەری ئەو دا دامەزرابوو. بەڵام تا ڕاپەڕینی گەلانی ئێران، بە فەرمی هیچ نوسراوە یان کردەوەیەکی بە ناوی کۆمەڵەوە لێ‌نەبیندراوە. ڕاپەڕینی گەلانی ئێران، کۆمەڵەی لەگەل هەلومەرجێکی نوێ بەرەوڕوو کرد. ئەم جار خەباتی ئاشکرای کۆمەڵە، لەقەوارەی ناوەندە دێموکراتیەکان دا، خۆی دەنواند. کۆمەڵە لەژێر کاریگەریی بارودخی دوای ڕاپەڕینی گەلانی ئێران بەرەبەرە تێدەکۆشا خۆی وەکوو ڕێکخراوەیەکی چەپی ئێرانیەوە بە هەنوێڵی سێ. هەڵبەت بەهۆی لاوازیی ڕا و بۆچوون و کەم بوونی ئەزموونی ڕامیارییەوە، ڕێبەرانی کۆمەڵە هەر ڕۆژێ به ڕێکخراوەی هێڵەی سێوە خۆیان. لە ئاکامی ئەم خۆهەڵواسینانەدا، حیزبی مومونیستی ئێران میشکەپەی ئاڵانی سەردەشت دامەزرا. حیزبی کومونیست لە بنەڕەت‌دا لە کۆمەڵە و سەهەند(اتحاد مبارزان کمونیست)ـەوە هەندێک کادری ئەم ڕێکخراوە و ئەو ڕێکخراوەی شکست خواردووی هێکڵی سە. کۆمەڵە بەم هۆیەوە کە هێزی سەرکی و لەڕاستیدا 80 تا 90 لە سەدی ئەندامانی حیزبی کومونیستی پەک دەهێنا، ماف و دەسلاتی تایبەت بەخۆی دەستوی لەزیدا. دیارە داواکاریەکانی، بەفەرمی وەرگیرا. ئەو ماف و دەسەڵاتە تایبەتییە کۆمەڵە بەدەستی هەنا، بریتی بوو لەوەیکە کۆمەڵە کۆنگرەو کومیتەی ناوەندی تایبەت بخۆی هەبێ. هەروەها بتوانێ بەناوی کۆمەڵەوە سەربەخۆیانە لەسەر بابەتی کورد بڕیار بدا و لەگەل لایەنە جۆراوجۆرەکانی پێوەندیی دار بە بابەتی کوردەوە، وتووێژ بکا و تەنانەت لەدەرەوەی وڵاتیش بەناوی خۆیەوە هاتو چۆی کۆبونەوەکانی نێونەتەوەیی بکا. هەر لەسەرەتاوە زۆر ڕوون بوو کە ئەم قەوارە ڕامیاری ـ تەشکیلاتیە، لەسەر بنەمای یەکسانی هێزەکان دامەزراوە و لە اکامی گۆڕانی یەکسانی دا بە دێڵنی. کۆنگرە چوارەمی حیزبی کومونیست کە دەبێ بەم زووانە ببەسترێ، لەم بارەیەوە چارەنووس‌سازە.ئەگەر تەنانەت دۆخی کۆمەڵە، هەر بەم جۆرەی کە ئێستا هەیە بمێنێتەوە، ئدەبێ وەکوو یەکێک لە هێزەکانی بزوتنەوەی شۆڕشگێڕی کوردستان، چاوێ لێ‌بکرێ و هەوڵ بدرێ سەرنجی بەرە و پێکهێنانی بەرەی کوردستانی ڕابکێشرێ.یەکەمین خاڵیی سەرەکیی جیاوازی و ناکۆکیی نێوان ئێمە و کۆمەڵە، نەک هەر ئێمە بەڵکوو هەموو هێزە کوردستانییەکان ئەمەیە کە کۆمەڵە نرخ و بایەخێک بە جووڵانەوەی نەتەوایەتیی گەلی کورد نادا و بە ناوی بۆچوونی ناسیۆنالیستی، هێرشی ناڕەوای دەکاتە سەر. بە بۆچوونی چەوتی کۆمەڵە، کرێکارانی کورد نابە هەستی نەتەوایەتییان ببە و ستەمی نەتەوەیی ئەم دیاردە ڕامیاریە نیە کە کرێکاری کوردیش دەبە لە پێناویدا خەبات. لای کۆمەڵە وایە دەکرێ بەبە ئەمەی کرێکارانی کورد، ڕزگاری نەتەوەیی بەدەست بهێن، جەور و ستەمی چینایەتی لە نێو ببەن. ئەمەش بۆچوونێکی هەڵە و بەتەواوی لادەرانەیە کە بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی کورد، کز و لاواز دەکا. ئاشکرایە ئەم شێوە لێکدانەوەیە، گرئیەکی گەورەیە لەسەر ڕێگەی گایشتن بە ڕێککەوتن لە نێو ڕیزی هەزە کوردستانیەکاندا. بەم جۆرەش ئێمە دەبێ تا ئەو جێیەی دەکرێ، پێوەندیی نزیک و هاوڕێیانە لەگەڵ کۆمەڵە ساز بکەین.جێ: ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ:ئەم ڕێکخراوەیەی بە ناوێ «حیزبی دیموکڕاتی کوردستانی ئێران _ ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ» ناسراوە، دوابەدوای کۆنگرەی هەشتی حیزبی دیموکڕات و لە بەهاری ساڵی 1367دا وەکوو هێزێکی جیابوو لە ڕیزەکانی حیزبی دیموکڕات، لەدایک‌بووە. ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ بە بڵاوکردنەوەی بەیاننامەیەکی دە ماددەیی کە هەر وەک ناسنامەی ئەم ڕێکخراوەیە ناسرا، دامەزراندنی خۆی سەلماند. بۆ ئێمە وەک هێزێکی کوردستانی پێویستە تێگەیشتنێکی قووڵ و وردمان ببێ لە هۆیەکانی پێکهاتنی ڕێبەرایەتی، ئەو هەل‌ومەرجە کە هەلی پێکهاتنی ڕەخساند و داهاتووی ئەم هێزە و چۆنێتیی پێوەندیی نێوانمان و هەروەها ڕۆڵێک کە ئێستا لە بزوتنەوەی کوردستان‌دا هەیەتی.دوو بابەتی سەرەکیی بنچینەی جیابوو لە حیزبی دێموکڕات‌دا پێک‌هێنا. یەکەم: هەلومەرجی گشتی ڕامیاریی ساڵەکانی(65_66، 86_87) کە بزوتنەوەی کوردستان بە هۆی ڕاگەیاندنی ئاگربەس لە نێوان عێراق و ئێران گەری گەری گەری گەری گەری گەری گەری گەی ڕاگ و ئەورەڕەڵەی لەراگ و ئەورەڵەی خۆی. ئەوە یاسای گشتیی سیاسەتە کە هەموو بزوتنەوەیەک لە بارودۆخی پاشەکشێ‌دا دەرفەت و هەلی جیابوونەوە(انشعاب) لە ڕیزەکانی‌دا سازدەبێ.پێشگیری لە جیابوونەوە و دابڕان لە هەل‌ومەرجی ئەوتۆدا، دەگەڕێتەوە بۆ وریایی و چۆنێتیی هەڵوێستی سەرکەردایەتیی حیزب و ڕێکخراوەکانی بەشدار لە بزوتنەوەدا.دووهەم: هەر لەو کات و ساتەدا حیزبی دێمووکڕات بەگشتی لە دوورەپەرێز(انزوا)ی ڕامیاری‌دا بوو لە ئۆپۆزیسیۆنی ایرانی بەگشتی و بەتایبەت لەریکو ههەزانەی لە کوردستان. بە هۆی ناکۆکی و کێشەی توندی ئەم حیزبە لەگەڵ چەند ڕێکخراوەی وەکوو موجاهیدین و کۆمەڵە، هەر جم‌وجۆڵێکی پێچەوانە لە نێو ڕیزەکانی‌دا، لە لایەن ئەو ڕێکخراوانەوە پشتیوانەی لێ‌دەکرا.ڕێبەرایەتیی حیزبی دیموکڕات بەبێ سەرنجدانە سەر ئەم بارودۆخە وا باسی کرا، گەڵاڵەی پاڵاوتنی تەشکیلاتی ڕیزەکانی خۆی بەدەستەوە گرت. کۆنگرەی هەشت کە لە ساڵی 1368دا گیرا، ئەرکی ئەمە بوو گەڵاڵەی پاڵاوتنی تەشکیلاتی پەسەند بکا. شێوەی ئەم گەڵاڵەیە «لیستەی فیکس»دا چەند کەس لە اندامانی بەناوبانگی حیزب نەگونجابوون. هەر ئەمە بوو بە هاندەری جیابوونەوە و دامەزرانی ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ کە بە گورجی و پەلە لە لایەن موجاهیدین و هندێک ڕێکخراوەی دیکەوە، پشتگری لە. سەبارەت بە هەڵوێستی ئێمە «ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ» دەبە دوو خاڵی سەرەکی لەبەر چاو بگرێ.یەکەم: ئەم جیابوونەوەیە لە ئاکدانی پژوەوەوەوەی پژوەویە. بەڵکوو ناکۆکی و کێشەی تەشکیلاتی، هاندەری ئەم جیابوونەوە بووە. ئەمە بە جوانی لە بەیاننامەی 10ی ماددەی «ڕێبەرایەتی»دا دەردەکەوێ. ئەم بەیاننامەیە بەڕاستی هەر بۆ پێمل‌کردنی لایەنە جۆراوجۆرەکانی پێوەندیدار، بە بابەتەکەوە نووسرابوو. نەک دەربڕینی ڕاستەوخۆی بیروڕای ڕامیاری.دووهەم: پێوەندی و هاوڕێیەتی «ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێڕ» لەگەڵ ڕێکخراوەیەکی دژی کورد وەک موجاهیدین، نەک هەر قازانج و بەرژەوەندیی بزوتنەوەی گەلی کوردی تێدا بەدی‌ناکرێ، بەڵکوو بەپێچەوانەوە ڕاستەوخۆ دژی ئەم قازانج و بەرژەوەندییەیە.لەسەر چەند بابەتی دیکەش هەڵوێستمان ڕوونە. ئێمە بە توندی دژ بە شەڕی براکوژی نێوخۆیین، بە هەر هۆ و بەڵگەیەک بێ. ئەوەشمان بە ڕێبەرانی هەر دوو لا ڕاگەیاندووە. لە کێشە و ناکۆکی لەسەر هەڵبژاردنی ناوی حیزبی دیموکڕات، ئێمە تەواو خۆمان دوور دەپارێزین لەبەر ئەمەی پێوەندیی بە ئێمەوە نییە و کێشەی تایبەتی خۆیانە.بۆ هاوکاری‌کردن لەگەڵ «ڕێبەرایەتی»، ئێمە پێش‌مەرجێکمان هەیە ئەویش ئەمەیە ڕێبەرایەتی ئەگەر هێزێکی ڕەسەنی کوردستانییە، دەبێ پێوەندیی هاوڕێیانەی لەگەڵ ڕێکخراوەی کوردکوژی موجاهیدین بە ئاشکرا بپسێنێ. دەنا موجاهیدین لە هەر چەشنە هاوکاریەک لەگەڵ ڕێبەرایەتی، ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، کەڵک وەردەگرێ. ئاشکرایە ئەمەش بە پێچەوانەی قازانجی بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی گەلی کوردە.لەم نووسراوەیەدا هەوڵ درا زۆر بە کورتی باسی هێزە ڕامیاریەکان بکەین. جا دیار کاتێک بسئک بە تێروتەسەلی نەکرێ، کەموکۆڕیی تایبەتی خوی دەبێ، کە هیوادارم لە بەرنامە فێرکاریەکاندا قەرەبوو بکریتەوە. سەعید ـ گەلاوێژی ١٣٧٠ لە پێناوی ڕوون‌کردنەوەی زۆرتری هەڵوێستەکانی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستانوتووێژ لەگەڵ هاوڕێ«سەعید یەزدانپەنا»کۆمیسیۆنی بانگەشەی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان بڕیاری دا بە هۆی ئەوەوە کە تاکوو ئێستا ئیمکاناتی چاپەمەنی بۆ بڵاوکردنەوەی ڕۆژنامەی ی. ش. گ. ک. امادە نەبووە و ئەم پەداویستیەش هەست دەکردرە کە یەکتیمان زۆرتر هەڵوێستەکانی خۆی ڕوون بکاتەوە، وتووێژێک لەگەڵ هاوڕێ سعید یەزدان است. بۆ ئەمەی تا ئەو جێیەی دەکردرێ، وەڵامی ئەم پێداویستیە بدەینەوە. ئەم وتووێژە لە ڕێکەوتی 1370/10/06 (91/01/09) ئەنجام دراوە. ئەمەش دەقی وتووێژەکە:پرسیاری یەکەم: هاوڕێ سەعید دۆخی یەکێتیمان بەگشتی چۆن دەبینی و بەرنامەکانی داهاتومان چین?وەڵام: هەر وەک پێشتریش کوتوومانە یەکێتیمان بەم هۆیەی وا لە دڵی هەل‌ومەرجی شۆڕشگێڕانەی خەباتی کورد هەڵقوڵاوە و داخواز و ڕێباز و دروشمەکانی دەنگ و ڕەنگ دانەوەی ڕاستەوخۆی دۆخی ئەمڕۆی خەباتی ڕزگاری‌خوازانەمانە، هێرزێکی ڕەسەنی ڕامیارییە کە زۆر زوو جێی خۆی لە دڵی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان‌دا دەکاتەوە. هەر ئێستاش دەتوانم بە ڕاشکاوی بڵێم کە لە باری ڕامیارییەوە یەکێتیمان، شوێنی دیار و ڕوونی لە بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی ڕۆەڵاتی کوردستان داناوە. ئەمەی کە ئێستا «پێکهێنانی بەرەی کوردستانی»، «وەدەست‌هێنانی مافی دیاری‌کردنی چارەنووس» بەرەبەرە دەبێتە دروشمی سەرەکیی هێزە ڕامیارییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و دەبێتە داخوازی سەرەکیی کۆمەڵانی خەڵک، خۆی لە خۆی‌دا پێشاندەری ڕاستی و دروستیی دروشمەکانی ئێمەیە. ئەمە باش دەزانن لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان‌دا بۆ یەکەم جار یەکێتی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان بوو کە بە شانازیەوە هەڵەگری ئەم دروشمان کورونی و ڕەڕەچەشک است. مەبەستم لە کوردایەتی و کوردستانی‌بوونی ڕاستەقینە ئەمەیە کە بەداخەوە تا ئێستا هێزە پێشکەوتنخوازەکانی ڕۆژهەڵاتی کردستان هەم خۆیان بە کوردستانی زانیوە. هەر بەم پێیەش هەڵوێست و دروشمیان ڕەچاو گرتووە. ئێمە دەمانهەوێ ئەم سامە بشکنین و ڕاشکاوانە بڵێین: کوردین و خەڵکی وڵاتی داگیرکراوی کوردستانین. بەبێ ترس و لەرزی ڕامیاری لەوەیکە پێمان بڵێن جیایی‌خواز.جا بە کورتی لە وەڵامی پرسیارەکەتدا دەتوانم بڵێم لە باری کورهامیارییەوە گۆڕەپانێوە تاکی بەرباوەوێوە. بۆ داهاتووش زۆر کاری گرینگمان بەدەستەوەیە و بیر لە زۆر شت دەکەینەوە، ئەگەر ایمکانات ڕێگەمان پێبدا. بەڵام دەتوانم بەگشتی لە چەند بواردا کورتیان بکەمەوە.یەکەم: داڕشتنی بەرنامە و پەیڕەوی نێوخۆی یەکێتیی شۆڕشگێڕان.دووهەم: گرتنی یەکەمین کۆنگرە یان کۆبوونەوەی گشتی.سێیەم: درێژەی بەشداریی چالاکانمان لە شەڕی شۆڕشگێڕانەی کوردستان دژ بە داگیرکەران.چوارەم: ڕێکخستنی بەشی بانگەشەی بەربڵاو، کە دیارە ئەمەیان زۆر بە زەقی پێوەندیی بە ئیمکاناتەوە هەیە.پێنجەم: ڕێکوپێک‌کردنی هەڵسووڕانی ڕامیاری بە مەبەستی یەکگرتنی هێز و تاقم و گرووپ و کەسایەتییە ڕامیارییەکانی کورد کە بڕوایان بە پێکهێنانی هێزێکی ڕامیاریی پێداگر و کۆمەڵایەتی و بەدەستهەڵاتی کوردستانی هەیە. لەم پێوەندییەدا هەندیک کارمان کردوە کە هیواداریم بەم زووانە دەستەبەر بە. بە پێویستی دەزانم هەر لێرەدا دا بکەم لە هەموو ئەو هێز و دەسەڵاتانە کە خۆیان لەم ڕێبازەدا دەبینن، بێن و پێکەوە لەسەر پڕۆژە و پلاتفۆڕمی یەکگرتن کار بکەین.پرسیاری دووهەم: هەل‌ومەرجی خەباتی گەلی کورد بەگشتی چۆن دەبینن و پێشنیارتان بۆ گەشەی زۆرتری ئەم جووڵانەوە ڕەوایە چییە? وەڵام: ئەم هەلمەرجە کە ئەمڕۆکە گەلی کورد و جووڵانەوە شۆڕشگێڕانەکەی تێدا دەژی، بەڕاستی لە مژوودا کەم وێنەیە. دەم بەدڵنیاییەوە بڵێم ئەمە بۆ یەکەم جارە کەشەی کورد یا بەم شێوە و بەربڵاویە دەبێتە بابەتێکی نێونەتەویی. چۆنێتیی چارەسەرکردنی کێشەی کورد ئەمڕۆ بەدڵنیایی لە ڕیزی دەستووری کاری هەر دەوڵەت و حیزبێکی ڕامیاری و چڕوپڕدا هەیە، کە گاڵەڵەڵەی لە. من پێم‌وایە کێشەی کورد، چیی دیکە لە چوارچێوەی برتسکی وڵاتێکدا نابەسترێتەوەØ› بەڵکوو وەک کێشەی نەتەوەیەکی شەست ملیون کەسی دێتە گۆڕێ. مەگەر ئەوەیکە ئێمەی کورد بۆخۆمان چوارچێوەی کێشەکە برتەسک بکەینەوە. لە بارودۆخێکی ئەوتۆدا ستراتیژی جووڵانەوەی ڕزگاری‌خوازی کورد دەبە پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستانی بێ. (لەسەر ئەمە پەداگری دەکەم کە ستراتیژی دەبێ، پەکهێنانی دەوڵەت بە، نەوەک دروشمی تاکتیک) چون کە بەڕاستی کەشەی کورد به هیچ شێوەیچارکی ناکری دیکە بە یەکە. گایشتن بە هەندێک ماف لە چوارچێوەی وڵاتێکدا کە کوردی پەوە لکێندراوە، لە شێوەی سەربەخۆیی یان هەر شتێکی دیکە لەم بابەتە، و تنیا کوردی گەری دەرمی و ماکاتی است. هەڵبەت ئەگەر ئەم شێوە چارەسەرییە سەربەخۆییە بێ، هەر زۆر کاتی و بێ‌سەرەنجامە. (دوایە دیسان دەگەڕێمەوە سەر ئەمە) ئەوە هەر وەک کوتمان باری ستراتیژی کێشەکەیە. بەڵام لە باری تاکتیکییەوە، دەبە بە پەی پەداوەستیی بەهێز، بۆ گۆڕان هەوڵ بدەین و گەڵاڵەی ڕامیاری دابڕێژین. دیارە تاکتیکەکانمان دەبێ لە خزمەتی مەبەستی ستراتیژیکمان‌دا ببن. هەر سازان یان شەڕ و تێکهەڵچوونێک دەبە بەم پەرە هەڵسەنگێندر کە ئاخۆ ئێمە هنگاوێک لە ئامانجی ستراتیژیکمان نزیک دکاتەوە یان نا? بە بڕوای ئێمە ئێستا کاتی ئەمە هاتووە کە هێزە ڕامیارییەکانی کوردستان بەگشتی بتوانن لەم دۆخە ڕەخساوەدا، ڕێکخراوەیەکی یەکگرتووی کوردستانی بۆ گەشەدان بە خەباتی ڕزگاری‌خوازانەی گەلەکەمان لە ئاستی نێونەتەوەیی‌دا پێک‌بهێنن. ئەرکی سەرەکی ئەم ڕێکخراوەیە (هەر ناوئیکی لەسەر دابنێن، گرینگ نیە) ئەمە دەبە کە لە کۆڕ و کۆمەڵگای نێونتەوەیی‌دا، کەر ناوەکی لەسەر دابنێن، گرینگ نیە. بە واتایەکی تر نوێنەری ڕامیاری _ نەتەوەیی کورد دەبە بەگشتی لە ئاستی جیهانی‌دا. پێم‌وایە دۆخەکە بۆ دەستدانە ئەم ئەرکە پیرۆزە، امادەیە و لە ئاستی جیهانی‌دا پێشوازی لێ‌دەکردرێ. ئەگەر نتوانین لەم دەرفەتە ڕەخساوە بۆ ئەم مەبستە کەڵک و ربگرین، بەدڵنیایی بەرەی داهاتوو لێمان خۆش نابن و هەڵەیەکی مژوویی دالک بەوە. دەمهەوێ بگەڕێمەوە بۆ ڕوانگەی ئێمە لەسەر چارەسەری کەشەی کورد لە چوارچێوەی ئەو وڵاتانەی کوردیان تێدا دەژی، واتە هەوڵدەلی کوردی گانیشتن. ئەمەش لە کاتێک‌دایە کە سەربەخۆیی دروشمی ڕۆژ و تاکتیکی ڕامیاری نەبێ. لە هەلومەرجی وەک ئێستادا، لەو دۆخەدا ئێمە ڕێگەی چارەسەری فیدڕاڵی پێشنیار دەکەین. پێم‌وایە ئەمڕۆ کێشەی کورد ئەوەندە زەق و بەرچاو و گەورەیە و هەروەها ئەوەندە تەنگیی بە دەسەڵاتدارانی حاکم هەڵچنیوە و ئەزموونی گەلانی دنیا، ئەوەندەی شوێنی ئەرێنی لەسەر بیروڕای گشتی داناوە، گەلی کوردمان بۆ وێنە لە ئێران، بە شتێک کەمتر لە پێوەندیی فیدڕاڵی لەگەڵ دەوڵەتی ناوەندی پێمل نەبێ. پرسیاری سەیەم: جیاوازیی نێوان چارەسەریی فیدڕاڵیی کێشەی کورد و سەربەخۆیی چییە وا ئێمە بەم جۆرە لەسەری سوورین? بەگشتی دەتوانم چەند جیاوازیی سەرەکی دەست‌نیشان بکەم:یەکەم: ئەوەیکە فیدڕالیزم شێوەیەکی حکومەت‌کردنە کە لە ڕاستیدا دستهەڵاتی ناوەندی و سرنج لە ناوەند کەم دەکاتەوە است. بە واتایەکی تر دەستهەڵاتی ناوەندی دابەش دەکردرێ بەسەر ئەم پارێزگا و ئەو کۆمارانەدا کە لە چوارچێوەی وڵاتێک‌دا دەژین:دووهەم: سەربەخۆیی بەپێچەوانەی پێوەندیی فیدڕاڵی، پێڕەوی ناوەندە.سێیەم: ڕادەی دەسەڵات و بەرژەوەندیی کۆمارێکی فیدڕاڵ زۆر لە دەوڵەت و ناوچەی سەربەخۆ زۆرترە.ئەو وڵاتانەی فرەنەتەوەیین و بە شێوەی فیدڕاتیوو بەڕێوە دەچن، پێشکەوتنی ڕامیاری و ئابووری و کۆمەڵایەتیی زۆرتر دەستەبەر کراوە. بەتایبەت دەبێ ئەمە لەبەر چاو بگرین وڵاتانی وەک ئێران بەت و دستهەڵاتی حکومەتی ناوەندی بە شێوەی خۆی بمێنێتەوە، دیموکڕاتیک ترین حکومەتیش لە. دەیجا زۆر ڕوونە ئەگە لە وڵاتێکدا دیکتاتۆڕییەت ببە، سەربەخۆیش دەبیتە شتێکی بەبنما و بەناوەڕۆک. بەکورتی خودموختاری و دیموکڕاسی گرێدراوی یەکن و لێک جیا ناکرێنەوە. وڵاتی ئێرانیش ڕووی دیموکڕاسی بە خۆیەوە نابینێ، تا ئەو کاتەی دستهەڵاتی دەوڵەتی ناوەند هەر ئەوها بمێنێتەوە. کەوایە فیدڕاسیۆنیش هەم هەلی دیموکڕاسی لە وڵات‌دا پێک‌دەهێنێ و هەم گەلی کورد و گەلانی دیکەی جگە لە فارس، دەتوانن لە لانی‌کەمی ئەو مافەی وەدەستیان هێناوە، کەڵک وەربگرن.پرسیاری چوارەم: تاکوو ئێستا ئێمە لەسەر هێزە ڕامیارییەکانی کوردستانی و ئێرانی هیچمان بڵاو نەکردووەتەوەØ› پرسیار ئەمەیە پێوەندی ئێمە و ئەو هزانە لەسەر چ بنەمایەکە و هەڵوێستمان بەرامبەریان چییە?وەڵام: ئەمە ڕاستامی ئێمەاری تا ئێستا. ئەمە بەم واتایە نیە کە ئێمە هەڵوێستی ڕوونمان لەم بووارەدا نەبووە. ئێوە ئاگادارن لە نێو هەزەکانی یەکەتیماندا لەسەر هەزە ڕامیاریەکانی کوردستانی و ایرانی، بە تروتەسەلی دواوین و شتیش نووسراوە.
هەڵوێستی ئێمە سەبارەت بە هەزە ڕامیاریەکان:ئەو هزانە کە دەبێ هەڵوێستمان لەسەریان ڕوون بە، دەیانکەین بە دوو بەش: کوردستانی و ایرانی. ئەمە دوو پێوانەی سەرەکیمان بۆ پێوەندی و هاوڕێیەتی و هەڵسەنگاندنی ڕامیاریی هێزە ئێرانییەکان هەیە کە بریتین لە:یەکەم: چۆنێتیی هەڵوێستیان لەسەر ڕژێمی دژەگەلی کۆماری ئیسلامی و ئەم جۆرە حکوومەتەی وا وەک جێگر پێشنیاری دەکەن.دووهەم: چۆنێتیی هەڵوێستیان لەسەر کێشەی کورد و مافی ڕەوای دیاری‌کردنی چارەنووسی خۆی Ø›دەتوانین بەگشتی هێزە ڕامیارییەکانی ئێرانی بەم جۆرە دیاری بکەین:ئەلف: پاشایەتی‌خوازەکان بێ: ڕێکخراوەی موجاهیدینی خەڵک جێ: کۆمەڵی ڕێکخراوە دیموکڕات و کۆماری‌خوازەکان دێ: ڕێکخراوە چەپییەکان.لە ئەلفەوە باسیان دەکەم.ئەلف: پاشایەتی‌خوازەکان یەک دەستە نین و تایبەتمەندیی هاوبەشیی هەموویان لە دژایەتی لەگەڵ دەستهەڵاتی کۆمەڵانی خەڵک واتە دیموکڕاسیی ڕاستەقینە، یەکسانیی کۆمەڵایەتی و ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی لە ڕێگەی ڕاپەڕینی چەکدارانەی گەلی و دامەزراندنی کۆمارێکی دیموکڕاتێک‌دایە و…سەبارەت بە هەڵوێستیان لەسەر جووڵانەوەی گەلی کوردیش، زۆر ڕوونە کە بە درێژایی مێژوو، هێزەکانی لایەنگری پاشایەتی دژ بە نەتەوەی کورد و خەباتی ڕەوای لە پەناوی ڕزگاری‌دا ڕاوەستاون. پاشایەتی‌خوازەکان تەنانەت کورد بە نەتەوەیەکی جیاواز و بە تایبەتمەندی خۆیەوە ناناسنØ› بەڵکوو هەر بە فارسی دێننە هەژمار. هەر بۆیە ئێمە پاشایەتی‌خوازەکان، لە بەرەی دژ بە جووڵانەوەی دیموکڕاتیکی سەرانسەریی ئێران و بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی گەلی کوردمان بەتایبەتی دادەنێین و لەگەڵ پێوەندی‌گرتن و هاوڕێ‌بوونیان نیین.بێ: ڕێکخراوەی موجاهیدی خەڵکی ئێران: بە بڕوای من موجاهیدین، ڕێکخراوەیەکی دژی دیموکڕاتیک و شووینیستییە و هەروەها دژی جووڵانەوەی گەلی کورد لە هەموو پارچەکانییەتی. سێ گەڵاڵەی سەرەکی، نێوەڕۆکی موجهیدین پکدهێنن: شووینیسمی پاوانخوازی ایرانی، کۆنەپەرەستیی مەزهبی، سوسیالیزمی سەربازخانەیی و دژی دیموکڕاتیک. تێکەڵاوی ئەم سێ گەڵاڵەیە دەبیتە هۆی ئەمەی ڕێکخراوەی موجهیدین، لە نێوەڕۆکدا دژی دیموکڕاتیک بە، نەوەک هەر بە هەڕیگو، کەر بە گۆژوئست و. یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان، هیچ پێوەندییەکی بەم ڕێکخراوەیەوە نیە. پشمان‌وایە هێوەندی هاوڕێیانە لەگەڵ موجاهیدین، تووی ناکوکی و بشوی لە نێو ڕیزی بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی کوردستاندا دەچێنێ. هەر کات پێویست بوو بزوتنەوەی کورد لە ئێراندا لەگەڵ موجهیدین پێوەندی هەبێ و ڕێک بکەوێ، دەبێ لەسەر بناغەی بەفەرمی‌ناسینی مافی کاندیدا و پارسی گشوده است. بە شێوەیەک کە ڕێگە بە داسەپندنی دیکتاتۆڕیی موجاهیدین لە داهاتوودا نەدرێ.جێ: کۆمەڵی ڕێکخراوە دیمووکڕات و کۆماری‌خوازەکان:ئەم کۆمەڵەرەوە. تایبەتمەندی هاوبەشی ئەم بابەتانە لەوەدایە کە لە لایەکەوە کوماریخوازان و لە لایەکی دیکەوە دژی دروشمی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامیی ئێرانن. بەڵکوو داواکاری ئاڵوگۆڕیی د ئاڵوگۆڕیی دیموکڕاتیکی ئەوتۆن، کە کۆماری ئیسلامیش خۆی وەکوو یەکێک لە پێکهێنەرانی ئەم ئاڵوگۆڕێڕییە. دروشمی سەرەکیی ئەوان لە هەلومەرجی ئێستادا لە جێی ڕوخاندنی کۆماری ئیسلامی، هەڵبژاردنی ئازادە. بەگشتی کۆمەڵی ڕێکخراوەی کۆماری‌خوازەکان، بەشی هەرە ڕیفۆڕمیستی بزوتنەوەی ئازادی‌خوازیی ئێران پێک‌دەهێن. هەڵوێستی ڕێکخراوەی کۆماری‌خوازەکان، بەرامبەر کێشەی کورد جیاوازیی زۆر بەرچاوی تێدایە. باڵی چەپی ئەم کۆمەڵە، لایەنگری لە داخوازیی خودموختاری دەکا و بەم پەیە مافی ڕخوای گەلەکەمان بەفەرمی دەناسن. بەڵام باڵی ڕاستی ئەم کۆمەڵە، خودموختاری بە داخوازیەکی لاوەکی لە بزوتنەوەی ئێراندا دەزانن. هەر بۆیە مەگەر بە زۆری، دەنا دان بە مافی پێشێل‌کراوی گەلەکەمان دانانێن. لامان وایە دەبێ بزوتنەوەی کورد تێبکۆشێ سەرنجی سەمپاتیانەی ئەم کۆمەڵە، لە ڕێکخراوە ئێرانییەکان بەگشتی بۆ لای خەباتی ماف‌خوازانەی خۆی ڕابکێشێ و تا ئەو جێیەی دەلوێ، بۆ ناساندنی زۆرتری کێشەی کورد، کەڵک لەم ڕێکخراوانە وەربگرێ.دێ: ڕێکخراوە چەپییەکان:ئێمە، ڕێکخراوە چەپییەکان بەوانە دەڵێین کە تا ئێستاش هەر لەسەر ڕێبازی ماڕکسیستی پپدادەگرن و بە زنستی ڕزگاری چینی کرێکاری دەژمێرن. ڕێکخراوە چەپییەکان ئەگەر حیزبی کومونیستی ایرانی لێ دەربکەین، زۆر کز و لاواز و بێ‌دەسەڵاتن. هەر بۆیە هەڵوێستەکانیان زۆر دوورە لە هەستی بەرپرسایەتی. سەرەکیترین خاڵی لاوازی ڕێکخراوە چەپییەکان بگشتی لە مەکتەبی و فیرقەیی‌بوونیان‌دایە. بە واتایەکی تر کەمتر وەکوو ڕێکخراوەیەکی ڕامیاری دەجووڵێنەوە و زۆرتر وەک فیرقەیەکی ئاڕمانی‌خواز دێنە بەر چاو. ئەو ڕێکخراوانە تا ئێستاش بە دوای هەموو ئەزموونەکانی ئەم دواییانەی بزوتنەوەی کومۆنیستی لە ئاستی جیهانی‌دا نەیانتوانیوە لە نێوان ئاڕمان‌خوازیی ئیدئۆلۆژیک و ڕێبازی ڕامیاری وا بە پێی هەل‌ومەرجی ڕامیاری، پارسەنگی هێزەکان و پێداویستییەکان بۆ گۆڕانکاری دادەندرێ و کێشەی سەرەکی تێیدا، دەستهەڵاتی ڕامیاریی و وەدەست‌گرتن و پاراستنییەتی، پێوەندییەکی بناغەدار پکبنن. دەیجا ڕێکخراوە چەپییەکان سەرەڕای هەستی شووینیستییان، بە کردەوە بەرامبەر بە کورد، بە فەرمی مافی دیاری‌کردنی چارەنووسی گەلان بە دەستی خۆیان دەسەلمێن. هەروەها خوازیاری ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و هاتنە سەر کاری حکوومەتێکی دیموکڕاتیکن. ئەم دوو بابەتە دەتوانن ببنە بناغەی پێوەندی هاوڕێیانەی بزوتنەوەی کورد و ڕێکخراوەی چەپییە ئێرانییەکان. ئێمە تێدەکۆشین بەرەبەرە لەگەڵ ئەم ڕێکخراوانە لەسەر بنەمافی مافی یەکسان و ڕێزگرتنی دوولایەنە، هاوڕێیەتی دابمەزرێنین.وا بزانمسی بەگە کرد. ئێستا بگەڕێینەوە سەر ڕێکخراوە کوردستانیەکان. ڕێکخراوە کوردستانییەکانیش دەکەینە دوو بەش:ڕێکخراوە کوردستانییەکانی پارچەکانی دیکەی کوردستان وەکوو باشوور، باکوور و ڕۆژاوا و ڕێکخراوە کوردستانییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان:یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان لایەنگری جووڵانەوەی ڕزگاری‌خوازی گەلی کوردە. لە هەموو پارچەکانی کوردستان بۆ وەدەست‌هێنانی مافی دیاری‌کردنی چارەنووس. لەسەر ئەم بابەتە هەوڵ دەدا پێوەندییەکی قووڵ لەگەڵ هەموو ڕێکخراوە پێشکەوتن‌خوازەکانی کوردستان لە هەموو پارچەکانی کوردستان دابمەزرێنێ.سەبارەت بە هێزە کوردستانییەکانی ئێران، لە پێش‌دا دەبێ جارێکی دیکە لەسەر پێویستیی پێکهێنانی بەرەی کوردستانی، هەر وەک خاڵێکی ستراتیژیک بدوێین.لەم ڕوانگەیەشەوە چاو لە هێزە کوردستانییەکان بکەین. بەم واتایە کە دەبێ ئێمە سەرەڕای هەموو ئەو کێشە ڕامیارییانەی وا دەکردرێ لەگەڵ هەر هێزێکی کردستانیش بمانبێ، هەڵوێستی هاوڕێیانەمان لەنگەڵ. هەڵبەت ئێمە بەوردی چاو لە ڕووداوەکان دەکەین و بەباشی دەزانین لەسەر ڕێگەی پێکهێنانی بەرەی کوردستانی، زۆر تەگەرەی ڕاست و ناڕاستی ڕامیاری بەدی‌دەکرێ.ئەرکی ئێمە، شاردنەوەی کێشەکانی ڕامیاریی نییە، بەڵکوو تێکۆشان بۆ دەست‌نیشان‌کردنی خاڵە سەرەکییە هاوبەشەکان و نواندنی ئەم ڕاستییەیە کە دەکردرێ لە ناکۆکیش‌دا یەکگرتن هەبێ. بە خۆشییەوە ئێمە لەگەڵ حیزبی دیموکڕاتی کوردستانی ئێران، کە یەکێک لە هێزە سەرکیەکانی بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازی گەلی کوردە، پێوەندی پێوەندی هاوڕێیان. ئەوەندەی بۆ ئێمە وەکوو یەکێتیی شۆڕشگێڕانی گەلی کوردستان دەگەڕێتەوە، پێمان‌وایە و هەوڵیش دەدەین لە داهاتوودا، لە پێناوی گەشەدان بە بزوتنەوەی ڕزگاری‌خوازانەمان، بە ڕێککەوتنی سترانیژیک لەگەڵ حیزبی دیموکڕاتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بگەین. ڕێککەوتنێکی ئەوتۆ کە ببێتە بەردی بناغەی پێکهێنانی بەرەی کوردستانی. بە بڕوای من دوو مەرجی سەرەکی بۆ گەیشتن بەم ڕادە لە پێکهاتن هەیە:یەکەم: یەکێتیمان لە داهاتوویەکی نزیک‌دا ببێتە هێزێکی بەدەسەڵات و کۆمەڵایەتی کە لە نێو دڵی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان‌دا، جێ و شوێنی خۆی هەبێ.دووهەم: لەسەر بابەتی ستراتیژی _ تاکتیکی جووڵانەوەی کوردستان، بۆچوونەکانمان لێک نزیک بکەینەوە. پەیامی ڕادیۆیی بەرپرسی گشتی حیزبی دیموکڕات بەڕێز دوکتور سەعید بە بە بۆنەی 25ی گەلاوێژەوە، ئەو جێیەی وا باسی مافی نەتەوەیی و بابەتی کورد بەگشتی دخاوە، لەگشتی دەنگە، . بەڵام سەبارەت بە کۆمەڵە، کۆمەڵە ڕێکخراوەیەکی کوردستانیە لە نێو حیزبیکی سەرانسەری ئێرانیدا. ئەم دۆخە بۆخۆی هەلومەرجیکی پچەوانە بە کۆمەڵە پکدەهێن کە بووەتە کەشەی نێوخۆیی خۆشیان. ئێمە لەگەڵ کۆمەڵە، دوو بۆچوونی تەواو جیاوازمان لەسەر کێشەی کورد هەیە. بەداخەوە کۆمەڵە هیچ نرخیک بۆ خەبات لە ڕێگەی ڕزگاری نەتەوەیی گەلی کورد دانان و بە نێوی «ناسیۆنالیسم» هێرشی ڕامیاریی دکات سەر. ئێمە هەر پێمان‌وایە لەسەر چوارچێوە گشتییە ڕامیارییەکان، هاوکاریی هاوڕێیانەمان لەگەڵ کۆمەڵە هەبێ و بەش بەحاڵی خۆمان لەم ڕێگەیەدا هەنگاو دەنێین.پرسیاری پێنجەم: وەک دوایین پرسیار، دۆخی کۆماری ئیسلامی و خەباتی ڕزگاری‌خوازانەی ئێران چۆن دەبینن?وەڵام: ئەمڕۆکە هەر وڵات و ڕژێمێکی ڕامیاری، بە پێوانەی دیموکڕاسی و ڕادەی پێشکەوتنی ئابووری و هەروەها کۆمەڵایەتی هەڵدەسەنگێنن. کۆماری ئیسلامیی ئێران، ڕژێمێکی دژەگەلی و کۆنەپەرستی سەدەی نێونجییە کە بگشتی لەگەڵ ڕەوتی پێشکەوتنی جیهانی، لە ناکۆکی دەکا. ئەگە بمانهەوێ بەم پێوانانەی سەرەوە و یەک بە یەک باسی ڕژێم بکەین، دەڵێین: کۆماری ئیسلامی، ڕژێمێکی دیکتاتۆڕیی سەرادی‌ڕۆیە، وەخوایات لە. لە باری ئابووریەوە، بەرنامەی پنج ساڵەی ڕەفسەنجانی، نەک هەر هیچ پێشکەوتنێکی ئابووریی بەدیاری نەهێناوە، بەڵکوو هەڵچوونی نرخ و گرانی سەڕەڕەڕەڕەڕەڕەستی. ئەم ڕژێمە لێهاتووی ئەمەی نیە ئابوورییەکی پێشکەوتوو بەڕێوە بابا. لە باری کۆمەڵایەتیشەوە نەک هەر ئازادیەکی کۆمەڵایەتی بەدی ناکرێ، بەڵکوو بەزۆری سەر نێژە، بەکرێگیراوانی ڕژێم دەیانهەوێ ژیانی سەدەکانی. بەگشتی و بەکورتی ئێمە لەم بڕوایەدا نیین، ڕژێمێکی ئەوتۆ بتوانێ لەگەڵ ڕەوتی مێژوو خۆی ڕێک بخا و بەڕاستیش ڕژێمی کۆماری ئیسلامی لێهاتووی هیچ چەشنە ئاڵوگۆڕییەکی بە ڕواڵەت دیموکڕاتیک و پێشکەوتن‌خوازانەشی نییە. کەوایە ڕاست و دروستترین دروشمی سەرەکی لە بەرامبەر ئەم ڕژێمەدا، تەنیا ڕووخان و لەنێوبردنییەتی. ئەوانەی پێیان‌وایە ئەم ڕژێمە دەتوانێ ئاڵوگۆڕیی دیموکڕاتیک پێ‌بهێنی و یان مل کەچ بکا بۆ بیستنی کۆمەڵانی خەڵک لە ڕێگەی هێمنانەوە، یان بەرژەوەندیی تایبەتییان لەم هەڵوێستەدا هەیە یان خۆیان و کۆمەڵانی خەڵک فریو دەدەن. دیارە کۆمەڵانی خەڵکی ئێران هیچ خەیاڵێکیان سەبارەت بە ڕژێم نیە و هەر کات دەرفەتیان بە بڕەخسێ، بە شێوەی جۆراوجۆر، ڕق و بزاری خۆیان لەم. خۆپێشاندنەکانی ئەم دواییانە، کە گەورەترین شارکانی ئێرانی گرتەوە، خۆی ئەم ڕاستییە دەسەلمێنێ. بەڵام ڕوونە ڕژێمێکی ئاوا دژەگەلی و هتا دادان چەکدار، بە حسنی لە نەو ناچێØ› بەڵکوو پەویستە وێڕای نواندنی بەرپەرچیی کۆمەڵانی خەڵک، هزی پشەنگ و پشڕەوی خەڵک، ئەوەندە بەدەسەڵات بە کە تنگ بە ڕژێم. هەڵبەت ئەمە خۆی سەرەکیترین خاڵی لاوازی خەباتی ئازادی‌خوازانەی ئێرانە. بەداخەوە لە ئەمڕۆ ئێران‌دا نە هیچ هێزێکی ڕامیاری بەتەنیا دەتوانێ ئەم ڕژێمە بڕووخێنێ و نە بەرەیەکی پێشکەوتن‌خواز پێی گرتووە کە بکرێ هیوای پێوە ببەستین.- بە بڕوای من ئەرکی سەرەکیی هێزە ئێرانییە پێشکەوتن‌خوازەکان ئەمەیە بەرەیەکی دیموکڕاتیک نیشتمانی پێک‌بهێنن. لەسەر بناغەی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی و دامەزراندنی دەوڵەتێکی کاتی، بە مەبەستی دابین‌کردنی دیموکڕاسی و ئازادی، بە واتای تەواوی ئەم دوو وشەیەیە. بەکورتی ئەمڕۆ لە ئێران‌دا هەلومەرجێکی ڕوون بۆ ڕوخاندنی کۆماری ئیسلامی ئامادەیەØ› بەڵام باری زەینی بە واتای ئاڵتێڕناتیوی دیموکڕاتیک، بۆ جێگریی ڕژێم نەک هەر ئامادە نیە، بەڵکوو بەداخەوە ئاسۆیەکی ڕوونیشی بەدیناکرێ. بەم هیوایەی زووتر کۆمەڵانی خەڵکی ئێران، بە اواتی خۆیان کە ئازادی و دیموکڕاسی و یەکسانیی کۆمەڵایەتییە بگەن.ئیتر سپاستان دەکەم