فرەچەشنی خواستەکانی خەڵک: لەوانەیە بتهەوێت ئەوە دیاری بکەیت کە داواکاریی خەڵک تەنها لە لایەنی تاکەکەسیەوە وروژێندراوە یان لە ڕاستیدا ئەم داواکاریانە دەتوانن نوێنەرایەتی پێداویستی و داواکاریی گروپ و تەنانەت نەتەوەیەش بکەن. چۆن خواستی نەتەوەیی کز و لاواز و تەنیا لە قسە‌و باس‌دا خۆ دەبێنێتەوە و خواستی تاکە کەسی زاڵ دەبێت بەسەر هەموو خواستەکانی دیکەدا کە گرێدراوی ئاخ و نیشتمانە و بەختەوەری کۆمەڵگە پێناسە دەکات.
گەندەڵی: گەندەڵی بابەتێکی جدییە و دەتوانێت کاریگەری قووڵی لەسەر کۆمەڵگا هەبێت. ئەگەر گەندەڵی دارایی زۆر لە حکومەتدا هەبێت، دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی متمانەی خەڵک بە حکومەت و سیستەمی سیاسی و دەببێتە هۆی دەرکەوتنی داواکاری تاکەکەسی و گرووپی لەبری داواکاری نیشتمانی.
ئیدارەی حکومەت: ئەگەر ئیدارەی حکومەت بە شێوەیەک بێت کە داواکاری و پێداویستییەکانی خەڵک پشتگوێ بخات یان بە شێوەیەک کە پاساو و ڕوونکردنەوەی داخوازییەکانی خەڵک پشتگوێ بخات، دەببێتە هۆی زیادبوونی داواکاری تاکەکەسی پەشیمانی لە بەدیهێنای خەونی لەمێژینەی نەتەوەیی .
بەڵێ گەندەڵی دارایی یەکێکە لەو پرسە جددیانەی کە دەتوانێت کاریگەری زۆر تێکدەرانەی هەبێت لەسەر ئاستی کۆمەڵگە و حکومەت. ئەم جۆرە گەندەڵییە بە واتای خراپ بەکارهێنانی پۆستەکانی دەسەڵات و هێزی حکومەت بە مەبەستی بەدەستهێنانی قازانجی کەسی و دارایی. ئەم ڕێوشوێنانە دەتوانن ببنە هۆی لەدەستدانی متمانەی گشتی بە حکومەت و سیستەمی سیاسی وڵات. متمانەی گشتی یەکێکە لە بناغە سەرەکییەکانی بەهێزیی سیستمێکی سیاسی،وە هەر وەها بوونی گەندەڵی دارایی دەتوانێت ئەم متمانەیە بخاتە مەترسییەوە.
دەرئەنجامەکانی گەندەڵی دەتوانێت دوور مەودا بێت. ئەمەش بریتییە لە کەمکردنەوەی متمانەی گشتی بە حکومەت و سیستمی سیاسی، زیادکردنی فشار و داخوازییەکانی تاک و گرووپ. لاوازکردنی ئابووریی و کەمکردنەوەی گەشەکردن، زیادکردنی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و کێشە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی تر زیاد بکات. جگە لەوەش گەندەڵی دەتوانێت ببێتە هۆی لەدەستدانی دەرفەتی ئابووری بۆ ئەو کەسانەی کە پەیوەندییان بە تۆڕەکانی گەندەڵیەوە نییە و ببێتە هۆی نیگەرانی و ناڕازیبوونی گشتی لە نێوان هەموو چینەکانی کۆمەڵگەدا.
بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ گەندەڵی دارایی پێویستە چاکسازی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی بکرێت. ئەم چاکسازییانە لەوانەیە بریتی بن لە زیادکردنی شەفافیەت و لێپرسینەوە لە حکومەت، بەهێزکردنی سیستەمی دادوەری بۆ بەدواداچوون و سزادانی گەندەڵکاران، هەموارکردنەوەی یاسا و ڕێساکانی پەیوەست بە حوکمڕانی و باج و خەراج، بەهێزکردنی دامەزراوە و ڕێکخراوە سەربەخۆکان و زیادکردنی هۆشیاری گشتی سەبارەت بە مەترسی و دەرئەنجامەکانی گەندەڵی دارایی. ئەم کارانە دەتوانن وردە وردە متمانەی گشتی بە حکومەت و سیستەمی سیاسی زیاد بکەن و ببنە هۆی گەشەسەندنی ئابووری و کۆمەڵایەتی بەردەوام و دادپەروەرتر لە ژینگەی سیاسی و نەتەوەییدا.
چاکسازی سیاسی و ئابووری: چاکسازی لە بواری سیاسی و ئابووری‌دا دەبێت هۆی زیاد بوونی متمانەی خەڵک بە حکومەت و سیستەمی سیاسی و دەربڕینی داواکاریی خەڵک زیاتر لە ئاستی نیشتماندا خۆی دەنوێنێت.
لە کۆتاییدا بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم پرسانە، پێویستی بە شیکاری قووڵ و پلاندانانی هەمەلایەنە هەیە،
کە چاکسازی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی لەخۆ بگرێت.
بەشێ لە وتاری بەرێز عارف شێخ ئەحمەدی لە کۆبوونەوەی فێرگەی یەکێتی شۆڕشگێڕان کوردستان
