ئەوەی لە کوردستان پێویستە شۆڕشێکی نەتەوەیە نەک گۆڕانکاری سیاسی.
.ئایا شۆڕش ڕووداوێکی سروشتییە یان ئاماژەیە بۆ خراپبوونی کۆمەڵایەتی
شۆڕش گۆڕانکارییەکی بنەڕەتییە لە نەزمی دامەزراودا، کە لە شێوەی بزووتنەوەی ڕێکخراوە بە ئامانجی دروستکردنی گۆڕانکاری، گۆڕانکاری ئابووری، گۆڕانکاری تەکنەلۆژی، گۆڕانکاری سیاسی و جوگرافی یان گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی. هۆکاری بارودۆخی لەدایک بوونیانە، ئەمەش هۆکارێکە بۆ ئەوەی دەسەڵات شکستی هێناوە لە خزمەتکردنی وڵات و یاسا بێنرخ کراوە، هاوڵاتیش لەلایەن دەسەڵاتەوە دەچەوسێنرێتەوەو و گەل بەزاڵهاتوون.
شۆڕشەکان کاتێک لەدایک دەبن کە کەشوهەوای کۆمەڵایەتی لە وڵاتێکدا دەگۆڕێت و سیستەمی سیاسی بەو پێیە کاردانەوەی نەبێت. خەڵک بەهۆی هەلومەرجەی تێیدان بێهیوا بوون لە چاکسازی کە ئەمەش دەبێتە هۆی گۆڕانی بەها و بیروباوەڕەکانیان. بە درێژایی مێژوو فەیلەسوفەکان بۆچوونی جیاوازیان هەبووە کە ئایا شۆڕش ڕووداوێکی سروشتییە لە کۆمەڵگایەکی گۆڕاودا، یان ئاماژەیە بۆ خراپبوونی کۆمەڵایەتی. ئەرستۆ شۆڕشی بە کۆمەڵێک هۆکار و مەرجەوە گرێداوە، بەڵام تا ڕادەیەکی زۆر بە خواستی یەکسانی و شەرەفەوە. ئەفلاتون شۆڕشی بەستەوە بە خراپبوونی کۆمەڵایەتی. ئەو پێی وابوو شۆڕشەکان کاتێک ڕوودەدەن کە دامەزراوەکان وەک دەسەڵاتی ئایینی یان دەوڵەت شکست دەهێنن لە چاندنی سیستەمێکی بەها و کۆدی ئەخلاقی لە کۆمەڵگادا کە ڕێگری لە ئازادی و بەختەوەری ئەو گەڵەدایە.
بە درێژایی مێژوو دەسەڵاتداران بە گشتی ئەوەی لە توانایاندا بوو بۆ پێشگرتن لە شۆڕش و پاراستنی نەزمی دامەزراو کردوویانە، ئامانجیان پاراستنی سەقامگیری لە کۆمەڵگادا بوو بە هەر نرخێک بێت. بەڵام کاتێک چەمکی شۆڕش دەستی بە گۆڕانکاری کرد. مرۆڤەکان دەیانەوێت و باوەڕیان وایە کە گۆڕانکاری بۆ پێشکەوتنی کۆمەڵگا پێویستە.
ئێمە لە سەردەمێکدا دەژین کە بیرۆکەی فەلسەفی و سیاسی لە سەرانسەری جیهاندا بە خێرایی گۆڕانکاری بەسەردا دێت. شۆڕشە زانستییەکان بۆ چاکسازی هەموویان لەم قۆناغەی زەمانەدا ڕوودەدەن و مرۆڤەکان بە بەدەستهێنانی مەعریفە لە چەمکی نوێ و قبوڵکردنی بیرۆکەی نوێ جیهانبینی خۆیان فراوانتر کردووە و کورد بەردەوامە لە قوربانیدان لە پێناوی شۆناسی نەتەوەی و سەربەستی وڵاتەکەمان سەدان ساڵ لە شۆڕشی نوێی جیهان دوورە.
شەپۆلێکی شۆڕش بەتایبەت لم دوو سەدە رویداوە کە باس لە سەربەخۆیی و سەربەستی دەوڵەت نەتەویە کە کوردیش دوو سەدەیە لە پێناوی بێوچان لە خەبات و بەرخۆداندا یە ، سەردەمێکە، کە شۆڕشەکان بە ڕۆشنگەری سەردەم خۆ پێناسە دەکەن و شۆڕشەکان نەک تەنیا خوازایاری گۆرێنی سیستەمی سیاسین بەڵکۆ گۆرێنی جوغرافیان، چەوسانەوەوە بەها نەدان بە کلتور و داب و نەریت و زمان، گۆڕانکاریی بەربڵاوی لە کۆی کۆمەڵگادا هێنایە ئاراوە.
بەرخۆدان پێناسەی شۆڕش نەتەوەی نییە بەڵکوو شۆڕش لە پێناوی سەربەستی دەبێ هێرشبەرانە و ڕامالێنەری دەسەڵات لەو جوغرفیایەدا بێت.
شۆڕشێک شانسی سەرکەوتنی هەیە کە لەسەر بنەمای ستراتیژی و پلاندانان دامەزرابێت.
شۆڕش دەبێت ڕێکبخرێت. ڕێکخستنێکی باشی دەوێت بۆ ئەوەی دژی سیستەمێک ڕاپەڕین کە ستەممان لێدەکات. هاوکاری تەواومان دەبی هەبێت و نابێت پرۆسەیەکی دەستەیی و پرش و بڵاو بێت.
ڕزگارکەرێک لە ئێمەدا دەبێت سەرهەڵبدات و ڕاستمان بکاتەوە ڕێبەری شۆڕش. لەم شۆڕشەدا دوو ئاستی "ڕێکخستن" پێویستە. یەکەم: ئەوانەی لەگەڵ شۆڕشن، خوشک و برا شۆڕشگێڕەکان، دەبێت ڕێکبخرێن. دووەم: شۆڕشگێڕان دەبێ جەماوەر ڕێکبخەن.
جەماوەرێکی ڕێکخراو هێزێکی شۆڕشگێڕی سازماندراو شکستی زۆر ئەستەمە و دەسەڵاتی داگیرکەر ناتوانێت بەرەنگاری هێزی شۆڕشێکی نەتەوەیی ڕێکخراوی بێتەوە.
کوردستان و ڕێکخستن!
ماوەیەکی زۆر درێژخایەنەکە خەڵکی ناڕێکخراوی کوردستان هەوڵیانداوەو ڕووبەڕووی ستەمکاری داگیرکەران بوونەتەوە، بەڵام هیچ سەرکەوتنێکیان نەبووە. ئەوەی کە پۆشالیە ناڕێکخراوانە یان خراپ ڕێکخراوەکان چاوەڕوانی سەرکەوتنیان دەکرد بەرامبەر ستەمکارێک کە ڕێکخراوە، ئەوە نیشاندەری نەبوونی پێگەیشتن و نەبوونی جددیمانە.
لە ڕاستیدا دەزگایەکی هەواڵگریمان نییە. ئەوەش نیشانەی نەبوونی ڕێکخستنە. جەماوەر چۆن ڕێکدەخەیت ئەگەر ڕێکخراوەکەت لە خۆیەوە بە ئاستێکی بەرز ڕێکخراو نەبێت?
ئەو چەندساڵە و لایەنانەی کە هاواریاندەکرد و لە خەبات و بەرخۆداندا بوون دژی ستەمی دەسەڵات، هەروەها بە شێوەیەکی خراپ ڕێکخراون. ئاستێکی زۆر بەرزی ڕێکخستن پێویستە بۆ ڕزگارکردنی خەڵکی کە خاکەکەی بە دگیرکراو دەزانێت.
ئەمانەی خوارەوە نموونەی کۆمەڵێک کەسانن کە پێویستە لە ڕێکخراوێکی زەبەلاحدا کۆبکرێنەوە کە هەوڵی هاوکاری دەدن هەموو ئەم گروپانە ناڕەزایەتیان هەیە کە تایبەتە و تایبەتە بە ڕێکخستنەکانی شۆڕش. واقیعەکە ئەوەیە کە ناڕەزایەتییەکانیان هەرچییەک بێت، ڕەگ و ڕیشەی لە خراپ بەڕێوەبردنی ئابووریی ئەو دەسەڵاتەیەکە ستەممان لێدەکەن.
مامۆستایان، پەرستاران و پزیشکان، سەربازەکان، گەنجان، ژنان، جووتیاران، خوێندکاران، ڕەوەند، فرۆشیاران و ئەندازیاران و بازاریان سەندیکای کرێکاران هتد.
ڕێکخستنی کە داوای پێویستی یەکخستنی هەموو ئەو گروپانە دەکات. ڕێکخستن واتە هەوڵی هاوکاری. واتە ئەم گروپانە پێویستیان بە پەروەردەکردن هەیە بۆ ئەوەی بزانن ستەمکاری ڕاستەقینەی ئەوان کێیە. ڕۆڵی برای شۆڕشگێڕ چیە، بەمجۆرە دەبێتە ڕۆڵی پەروەردەی سیاسی بۆ ئەوەی ئەم گرووپانە بە سیاسی بکرێن و بگەنە هۆشیاری چینایەتی، کە بەداخەوە تا ئێستا لە کوردستان بوونی نەبوە.
